پل ها از جمله مهم ترین سازه های عمرانی در سطح یک شهر و کشور به شمار می رود که قابلیت ایجاد مسیرهای روگذر و زیرگذر را در بخش های مختلف کشور و مسیرها و جاده ها فراهم می کند. هر پل از بخش های مختلفی مانند، ستون، سر ستون و عرشه تشکیل می شود که می تواند یک سازه عظیم را شکل بدهد که دو بخش گاه صعب العبور در کوهستان یا در دو سوی رود را به هم متصل می کند. عرشه پل یکی از اجزای کلیدی در سازه پل‌ها است که نقش اساسی در انتقال بار و تأمین پایداری دارد. این مقاله به بررسی روش‌های پیاده سازی عرشه پل‌ها پرداخته و مراحل مختلف اجرایی و تجهیزات مورد نیاز برای ساخت و بتن ریزی این بخش مهم از پل را تشریح می‌کند.
منظور از عرشه پل چیست؟
عرشه پل قسمتی از پل است که بر روی آن تردد وسایل نقلیه و افراد انجام می‌شود. این بخش وظیفه دارد بارهای وارد شده از ترافیک و تردد را به پایه‌ها و ستون های پل و از طریق آن ها به زمین منتقل کند. عرشه پل معمولاً باید طوری طراحی و ساخته شود تا بتواند بارهای مختلفی را تحمل کند و ایمنی و پایداری لازم را فراهم آورد. عرشه پل‌ها می‌توانند از مواد مختلفی مانند بتن، فولاد و یا ترکیبی از این دو ساخته شوند.
برای اجرای پل ها به کمک هر کدام از این مواد ذکر شده سیستم اجرا و قالب بندی مناسب نیاز است. برای مثال اغلب پل ها که از نوع بتنی ساخته می شوند، نیاز به اجرای سیستم قالب بندی مناسب و سپس بتن ریزی برای ساخت عرشه پل هستند. در مسیر اجرا و ساخت عرشه پل و بتن ریزی آن نیاز به تجهیزات و برنامه ریزی مشخص برای اجرای عرشه پل است. از آنجایی که این سازه ها معمولا پروژه های عظیم و مهم به شمار می روند، اهمیت برنامه ریزی، طراحی بهینه و استفاده مناسب از روش ساخت عرشه و سایر قسمت های پل اهمیت فراوانی دارد.
معرفی انواع عرشه پل
عرشه پل‌ها بر اساس نوع ساختار و مواد به کار رفته به دسته‌های مختلفی تقسیم می‌شوند:
1- عرشه بتنی
این نوع از پل ها و عرشه های پل از رایج ترین و معمول ترین انواع ساخت به شمار می روند. استفاده از بتن به دلیل مقاومت بالا و دوام زیاد در ساخت عرشه پل‌های مختلف به کار گرفته می شود.
2- عرشه فولادی
به دلیل وزن کم و سرعت اجرای بالا، در پل‌های بزرگ و سازه‌های خاص کاربرد دارد. با این حال از آنجایی که هزینه فولاد برای پل های طولانی بسیار زیاد خواهد بود معمولا از این روش خیلی کم استفاده می شود.
3- عرشه مختلط (کامپوزیت)
در این روش به صورت ترکیبی از بتن و فولاد در ساخت پل و عرشه پل استفاده می شود که از مزایای هر دو ماده بهره می‌برد.
عرشه‌های پل چطور ساخته می‌شوند؟
همانطور که قبلا هم گفته شد به دلیل حساسیت بالای این نوع سازه، ساخت عرشه پل نیازمند دقت و برنامه ریزی دقیق است. فرآیند ساخت عرشه پل به دو روش عمده پیش ساخته و درجا انجام می‌شود. در روش پیش ساخته، قطعات عرشه در کارخانه ساخته شده و سپس به محل نصب حمل می‌شوند. در روش درجا، قالب بندی و بتن‌ریزی در محل انجام می‌گیرد.
طراحی عرشه پل نیازمند محاسبات دقیق مهندسی است تا بتواند بارهای زنده (مانند وسایل نقلیه و عابرین) و بارهای مرده (وزن سازه خود عرشه) را تحمل کند. علاوه بر این، شرایط آب و هوایی و نیروی باد نیز باید در طراحی لحاظ شوند.
مراحل اجرای عرشه پل چگونه است؟
- آماده‌سازی محل اجرا: :شامل تمیز کردن و آماده‌سازی بستر برای شروع کار.
- نصب و اجرای ستون ها و پایه‌ها: قبل از اجرای عرشه پل ابتدا لازم است بخش ستون و پایه پل نیز اجرا شود.
- قالب بندی: اگر نوع پل اجرایی بتنی باشد، لازم است قالب بندی مناسب برای اجرا و بتن ریزی در بخش عرشه پل انجام شود. برای این کار باید از قالب های بتنی مناسب استفاده شود.
- آرماتوربندی: در این مرحله از قرار دادن میلگردها برای افزایش مقاومت کششی بتن استفاده می شود.
- اسکافلد بندی: در این مرحله در صورت لزوم برای دسترسی بهتر و بتن ریزی سریع تر و آسان تر در بخش عرشه پل از اسکافلد بندی عرشه پل به شکل مناسب استفاده می شود.
- بتن‌ریزی: پس از قالب بندی، اجرای اسکافلد، نوبت به ریختن بتن در قالب می رسد. پس از بتن ریزی نیز نیاز به ویبره کردن آن است تا حباب‌های احتمالی از بین بروند و فرایند بتن ریزی و ایجاد سطح صاف بتنی عرشه پل به درستی انجام شود.
- عمل‌آوری بتن: در این مرحله که با نام روش کیورینگ یا عمل آوری بتن شناخته می شود، لازم است کار نگهداری بتن تا رسیدن به مقاومت مطلوب به درستی انجام شود.
- برداشتن قالب‌ها: در آخر پس از رسیدن بتن به مقاومت کافی، قالب‌ها برداشته می‌شوند تا عرشه پل با بتن شکل گرفته و سخت شده ایجاد شود.
تجهیزات مورد نیاز ساخت و بتن‌ریزی عرشه پل
– قالب‌های فلزی: برای بتن ریزی و شکل دهی بتن در بخش عرشه پل.
– ویبراتورها: برای فشرده سازی بتن و حذف حباب‌های هوا از سطح بتن.
– جرثقیل‌ها: برای جابجایی قطعات سنگین، قالب ها و سهولت در بتن ریزی.
– پمپ‌های بتن: برای انتقال بتن به محل مورد نظر و اجرای عملیات بتن ریزی در قالب ها.
– میلگردها و تجهیزات برش و خم کردن آن‌ها: این تجهیزات برای آرماتوربندی استفاده می شوند.
نکات مهم در مورد ساخت و اجرای عرشه پل
- پایداری: عرشه باید در برابر حرکات جانبی و لرزش‌ها مقاوم باشد.
- مقاومت در برابر خوردگی: به ویژه در پل‌های واقع در مناطق مرطوب یا نزدیک دریا، باید از مصالحی استفاده شود که بتوانند در برابر خوردگی مقاومت کنند.
- زیرساخت‌ها: عرشه باید به گونه‌ای طراحی شود که به زیرساخت‌های دیگر پل (مانند پایه‌ها و تیرک‌ها) به خوبی متصل شود.
عرشه پل نقش مهمی در کلیت عملکرد پل ایفا می‌کند و ایمنی مسافران و بارها را تضمین می‌کند.
اهمیت اسکافلد بندی عرشه پل
اسکافلد بندی (Scaffolding) یا داربست‌بندی نقش حیاتی در ساخت عرشه پل‌ها دارد. این سازه‌های موقتی برای حمایت از قالب‌ها و کارگران در حین ساخت و بتن ریزی استفاده می‌شوند. اسکافلد بندی صحیح باعث افزایش ایمنی و دقت در اجرای کار می‌شود و از تخریب و آسیب‌های احتمالی جلوگیری می‌کند.
به گفته talab.org در مقاله ” تفاوت های اسکافولد بندی عرشه پل و سیستم شاریو “، اهمیت اسکافلد بندی عرشه پل را می توان در تعریف زیر یافت:
” اسکافلد بندی یکی از روش‌های حیاتی در اجرای عرشه پل است که به عنوان تکیه‌گاه موقت برای ساختارهای بتن‌ریزی و تسهیل در دسترسی به نقاط مختلف پروژه استفاده می‌شود. در این روش، داربست مدولار از انواع داربست مثلثی و چکشی گرفته تا داربست های کاپلاک با توجه به نوع پروژه، با طراحی مهندسی و محاسبات دقیق به صورت موقت نصب می‌شوند تا بارهای وارد شده از سازه‌های در حال ساخت را تحمل کنند و از انتقال این بارها به زمین جلوگیری کنند. “
عرشه پل به عنوان یکی از اجزای اصلی سازه پل‌ها، نیازمند دقت و استفاده از روش‌ها و تجهیزات مناسب برای ساخت و اجرا است. انتخاب صحیح نوع عرشه، تجهیزات و روش‌های اجرایی، تاثیر زیادی بر کیفیت و دوام نهایی پل دارد. با توجه به اهمیت این بخش، مهندسان و کارگران باید با دانش و تخصص لازم به اجرای عرشه پل بپردازند تا سازه‌ای پایدار و ایمن فراهم کنند.