قرارداد سه‌جانبه سوآپ گاز چگونه موقعیت ایران را در منطقه ارتقا می‌دهد؟

مهسا مزدهی قرار است از این پس گاز ترکمنستان از طریق ایران به آذربایجان ارسال شود. در قرارداد سوآپ گاز بین سه کشور تصریح شده است که همکاری های انرژی بین سه کشور به میزان قابل توجهی گسترش خواهد یافت. در این میان برخی روابط سیاسی با دو کشور که از قبل ضعیف و حتی متشنج بود، به دلیل همکاری های اقتصادی می تواند گسترش یابد. موافقان و مخالفان زیادی برای توافق وجود دارد، اما این اولین اقدام دیپلماتیک دولت ریاست جمهوری است که تکمیل می شود.

در ماه نیوز با محسن پاکین کارشناس مسائل بین الملل گفت وگو کرده ایم:

توافق مبادله اولین دستاورد دیپلماتیک دولت سیزدهم است که اخیرا تکمیل شده است. اهمیت چنین توافقی برای ایران چیست؟

قراردادی که امضا شد در واقع به این صورت اجرا می شود که سالانه یک و نیم تا دو میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان از طریق ایران یا به اصطلاح سوآپ به آذربایجان منتقل می شود. ما گاز خود را از مرز ترکمنستان می گذرانیم و سپس آن را از طریق آذربایجان از طریق خط لوله ای به باکو در استارا تحویل می دهیم. از این طریق روزانه دو میلیون متر مکعب گاز تحویل می شود.

تاثیرات مثبت این شکل از همکاری کم نیست و ابعاد زیادی دارد. از نظر سیاسی نشان دهنده اراده سیاسی ایران برای تقویت روابط با کشورهای همسایه و بهبود روابط با برخی از کشورهایی است که با آنها اختلاف نظر داریم و مدت هاست بر سر انتقال گاز از ترکمنستان به ایران اختلاف نظر داریم. این کشور معمولاً هر از چند گاهی قیمت بنزین را افزایش می دهد. به ویژه در فصل زمستان در مناطق شمالی و شمال شرق کشور به ویژه در خراسان شمالی و جنوبی و رضوی با مشکل گاز مواجه بودیم. یکی از تاثیرات مثبت این ماجرا این است که ما گاز تحویل داده ایم و می توانیم به این مناطق تزریق کنیم و در مناطقی مانند ستاره که گاز بیشتری دارد می توانیم به آذربایجان گاز برسانیم. بنابراین مشکلی که ممکن است در شمال شرق داشته باشیم برطرف می شود.

از طرفی ما سال هاست که گاز آذربایجان را از نخجوان مبادله می کنیم. این مرحله همکاری ما را افزایش می دهد. ما سالانه یک میلیارد متر مکعب گاز آذربایجان را به نخجوان می فرستادیم و اکنون دو میلیارد متر مکعب گاز ترکمنستان را به نخجوان می فرستیم. بنابراین همکاری عمومی ما با باکو رشد خواهد کرد.

مزایای این اقدام برای هر سه کشور است و طبیعتا حق حمل و نقل داریم که البته مبلغ آن هنوز اعلام نشده و مشخص نیست. بنابراین اقدامات انجام شده گامی مثبت، خوب و مفید برای تقویت روابط سیاسی ایران، آذربایجان و ترکمنستان است. این توافق همچنین نشان دهنده تمایل سه کشور برای تبدیل شدن به شرکای اقتصادی خوب است.

آیا این به بهبود روابط سیاسی تهران با آذربایجان و ترکمنستان کمک می کند؟

وقتی چنین توافقی اجرا می شود و وزرای هر دو کشور این توافقنامه را امضا می کنند، به این معناست که اراده سیاسی سه کشور بر تقویت روابط استوار است. اگر به تاریخ روابط نگاه کنیم، در آن زمان روابط با ترکمنستان به دلیل مسائل انرژی و گاز و مسائل ترانزیت سخت بود و در هفته های اخیر سوء تفاهم ها و اختلافاتی با آذربایجان وجود داشت که به درگیری لفظی بین مسئولان نیز منجر شد. کشورهای کشیده شده در این برهه زمانی که سه کشور در حال مذاکره و تفاهم هستند، به این معناست که به فکر تقویت رابطه و رسیدگی به آن هستند. آنها همچنین می خواهند ارتباطات را تقویت کنند که نشان می دهد کشورها نیز می خواهند از منافع اقتصادی خود محافظت کنند. بنابراین می توان گفت که سوآپ گاز و قراردادی که امضا خواهد شد به نفع هر سه خواهد بود.

یکی از بحث‌هایی که در این زمینه مطرح شده این است که چنین توافق‌هایی فشار تحریم‌ها بر ایران را کاهش می‌دهد. این بدان معناست که هرچه ارتباط اقتصاد ایران با سایر کشورهای منطقه بیشتر شود، تحریم ها بیشتر لغو خواهد شد. چنین موضوعی در این توافق چقدر موثر است؟

هر چه روابط اقتصادی ما با همسایگانمان قوی تر باشد، احتمال تأثیر تحریم ها بیشتر خواهد بود. البته باید مراقب باشیم که افراط نکنیم. این اتفاق بسیار خوبی است که بین سه کشور رخ داده است و قطعا در راستای مدیریت تحریم ها بوده است. با این حال، این توافق به معنای لغو تحریم ها و یا موثر نبودن آنها نیست. این نکته مثبتی است و با رشد همکاری های اقتصادی ما طبیعتا اثرات تحریم ها کاهش می یابد و فضای بیشتری برای مدیریت و رفع تحریم ها خواهیم یافت.

آیا سوآپ به ایران کمک می کند تا به هاب انرژی در منطقه تبدیل شود؟

این قراردادی است که برای ایران بسیار مفید است. برای اینکه بگوییم هاب انرژی منطقه می شود یا نه، بهتر است اینگونه به آن نگاه نکنیم. ایران یکی از قطب های انرژی بوده است. این قطب به دلیل وجود ذخایر نفت و گاز در دریای عمان بود. توافقی که به امضا رسید طبیعتاً نقش ایران را در بخش انرژی در منطقه تقویت می کند. اما اینطور نیست که قرارداد سوآپ آن را به یک هاب انرژی تبدیل کند. این امر باعث افزایش حضور ما در بخش انرژی در شمال کشور خواهد شد. قبلا بحث فقط در جنوب و خلیج فارس بود اما با سوآپ گاز در شمال هم نفوذ داریم.

>>> همچنین بخوانید:
دولت های قبلی ایران چه نقشی در پیوستن به شانگهای داشتند؟
مزایای عضویت در شانگهای برای ایران چیست؟
پوشش رسانه های خارجی از عضویت ایران در سازمان همکاری شانگهای

311112/3