بر اساس قانون مدنی ، در عقد دائم مرد مکلف است که به همسر خود نفقه بپردازد . در قانون ، دو دسته ضمانت اجرای حقوقی عدم پرداخت نفقه و مجازات ترک انفاق پیش بینی شده است . اما در قانون شرط مهمی هم برای پرداخت نفقه به زن در نظر گرفته شده است و آن عبارت است از تمکین زن در مقابل شوهر . اگر زن بدون دلیل موجهی از تمکین در برابر شوهر خودداری کند ، عنوان ناشزه خواهد داشت و نفقه ای به وی تعلق نخواهد گفت .اگر قصد طلاق و گرفتن مهریه خود را دارید می توانید از بهترین وکیل مهریه در مشهد کمک و مشورت بگیرید.
البته در برخی از شرایط هم زن مجاز است که در برابر شوهر خود از تمکین خودداری کند ، ولی همچنان حق نفقه داشته باشد ؛ مثل موردی که زن از حق حبس خود در عقد نکاح استفاده می کند و یا زمانی که شرط تعیین محل سکونت نموده است که این موارد را ضمن مقاله ای جداگانه به تفصیل توضیح داده ایم . جهت پیدا کردن بهترین وکیل مشهد کلیک کنید.
میزان نفقه زن
در ماده 1107 قانون مدنی نفقه زن شامل همه نیازهای متعارف و متناسب با وضعیت زن از قبیل مسکن ، البسه ، نان ، اثاث منزل و هزینه های بهداشتی و درمانی و خادم در صورت احتیاج یا عادت دانسته شده است . همانگونه که از این ماده مشخص است ، قانونگذار تنها به ذکر مصادیقی از نفقه زن که مهم ترین موارد پرداخت نفقه به زن شناخته می شود ، اکتفا کرده است .
با این وجود ، این مصادیق انحصاری نیستند ؛ بلکه میزان نفقه زن بر اساس نیازهای متعارف و متناسب با وی خواهد بود که در حال حاضر ممکن است میزان نفقه زن را تحت تاثیر قرار دهند ؛ اما در این ماده نامی از آن برده نشده است ؛ مثل هزینه های تحصیلی و مواردی از این قبیل .
به نقل از مستروکیل زمانی که زن در دادگاه یا شورای حل اختلاف اقامه دعوای مطالبه نفقه می کند ، در واقع می خواهد که نفقه اش به وی پرداخته شود . حالا سوال مهمی که ممکن است مطرح شود این است که مبلغ نفقه زن چقدر است ؟ پاسخ به این سوال نیازمند ارائه توضیح در مورد محاسبه میزان نفقه زن است .
برخی مواقع زن و مرد با هم به توافق می رسند مبنی بر اینکه مبلغ نفقه زن چقدر باشد . در این حالت ، دیگر دادگاه وارد موضوع محاسبه میزان نفقه زن نمی شود . اما اگر زن و مرد بر سر میزان نفقه زن به تفاهم نرسیده باشند ، دادگاه باید میزان نفقه زن را محاسبه نماید . در این حالت ، قاضی ممکن است که به درخواست زن و یا مرد ، پرونده میزان نفقه زن را با صدور قرار کارشناسی به کارشناس تعیین نفقه ارجاع دهد .
در این حالت ، این کارشناس دادگاه است که باید میزان نفقه زن را محاسبه کرده و به قاضی اعلام کند . نحوه محاسبه میزان نفقه زن توسط کارشناس نفقه هم با توجه به سن زن ، میزان تحصیلات ، شغل و شأن خانوادگی او ، میزان نفقه این زن به لحاظ عرفی و مسائلی از این قبیل ، توسط کارشناس تعیین و حکم پردخت آن توسط دادگاه صادر می شود .
برای دریافت اطلاعات بیشتر در مورد نحوه محاسبه نفقه زن به کانال تلگرام حقوق خانواده مراجعه کنید . کارشناسان مرکز مشاوره حقوقی دینا نیز آماده اند تا با ارائه خدماتی در زمینه مشاوره حقوقی تلفنی دینا به سوالات شما عزیزان پیرامون نحوه محاسبه نفقه زن پاسخ دهند .
نفقه چیست؟
نفقه عبارت است از کمک مالی که یکی از زوجین پس از پایان ازدواج به دیگری پرداخت می‌کند که آن را گاهی نفقه همسر نیز می‌نامند. نفقه موقت را می‌توان در زمان وقوع طلاق پرداخت کرد تا به طلاق قطعی کمک کند.
اگر نفقه بعد از طلاق صادر شود، این مبلغ می‌تواند بیشتر یا کمتر از مبلغ نوع موقت آن باشد. بسیاری از کشورها «نفقه» را به عنوان یک پرداختی به دستور دادگاه که توسط یکی از همسران سابق به دیگری انجام می‌شود، تعریف می‌کنند. دادگاه‌ها همچنین می‌توانند حکم حمایت موقت از همسر را در زمانی که طلاق در حال بررسی است اعطا کنند.
قضات برای یکسان کردن منابع مالی زوجی که طلاق می‌گیرند، نفقه را واجب می‌کنند. هنگام تصمیم‌گیری برای اعطای آن، قاضی بررسی می‌کند که آیا یکی از زوجین نیاز مالی ثابتی دارد و آیا همسر دیگر توانایی پرداخت دارد یا خیر. قضات معمولاً در مواردی که زوجین دارای قدرت کسب درآمد نابرابر هستند و مدت زیادی است که ازدواج کرده‌اند، حکم به پرداخت و دریافت نفقه می‌دهند.
به عنوان مثال، اگر زوج فقط یک سال از ازدواجشان گذشته باشد، قاضی احتمالاً مبلغی را تعیین نمی‌کند. در واقع، برخی قضات تنها زمانی که زوجین برای مدت معینی ازدواج کرده باشند، این تکلیف را مجاز می‌دانند.
تمکین چیست؟
برای تعریف واژه تمکین می‌توان گفت که این کلمه عبارت است از برآورده کردن نیازها و خواسته‌های منطقی و قانونی زوج توسط زوجه!
از مصداق‌های تمکین در بحث حقوقی، مقیم شدن دائمی زوجه در منزل همسرش است و این به معنی این است که اگر زن می‌خواهد نفقه دریافت نماید باید در منزل همسرش زندگی کند؛ در غیر این صورت باید در شروط ضمن عقد باید قید شده باشد.
حالت دیگر زمانی رخ می‌دهد که زن دلیل منطقی و موجهی برای مدتی خانه همسرش را بدون اطلاع و اجازه وی ترک می‌کند. در این صورت زوج می‌تواند از پرداخت آن به زوجه خودداری نماید حتی اگر وی در این مدت در منزل پدری خودش ساکن بوده باشد.
طبق قانون، اگر زوجه بدون موافقت همسر و دلیل موجه تمکین همسرش را به جای نیاورد، ناشزه خواهد شد و در این حالت زوج می‌تواند نفقه را پرداخت نکند و از طریق دادگاه تقاضای طلاق را تنظیم نماید.
انواع نفقه از نظر قانون
در متن قانون، نفقه سه نوع است و طبق اهمیت و اولویت به ترتیب عبارت‌اند از:
- نفقه زوجه: مسکن، خوراک، پوشاک و وسایل خانه در حد معمول و متناسب با وضعیت زوج
- نفقه اقارب: مسکن، خوراک، پوشاک و وسایل خانه در حد رفع حاجت با توجه به وضعیت استطاعت انفاق کننده
- نفقه زندانی: خوراک، پوشاک، دارو، پزشک و حمام زندانی
هدف از نفقه چیست؟
برای ارائه پشتیبانی «معقول و ضروری». فرد متقاضی نفقه باید به دادگاه نشان دهد که نیاز به حمایت مالی دارد و همسر دیگر نیز توانایی تأمین این حمایت مالی را دارد.
شرایط واجب شدن نفقه
- دائمی بودن عقد: بر اساس ماده ۱۱۰۶ قانون مدنی در عقد دایم نفقه زوجه به عهده زوج است.
- تمکین کامل زن: در حالتی که زوجه به همسر خود تمکین ننماید، عنوان ناشزه به او داده می‌شود و بنابراین مسئولیت پرداخت نفقه از شوهر وی برداشته می‌شود.
بر اساس ماده ۱۱۱۵ قانون مدنی کشور در حالی که زوجه ثبات کند زندگی مشترک او با همسرش آسیب مالی، آبرویی یا فیزیکی به همراه دارد، دادگاه او را ملزم به تمکین نخواهد کرد و در این حالت تمکین نکردن باعث از بین رفتن حق دریافت نفقه نخواهد شد.
نفقه همسر مقدم بر نفقه فرزند است، به عنوان مثال زمانی که کسی زن (ازدواج دائم) و پدر و مادری دارد که مستحق دریافت نفقه هستند، در این مورد می‌بایست ابتدا نفقه همسر خود را پرداخت کند و پس از او اگر توانایی مالی کافی داشت، به پدر و مادرش نیز پرداخت کند.
نحوه محاسبه نفقه در سال ۱۴۰۲
طبق قانون جدید نفقه، تأمین و ارائه نفقه فرزند جز مسئولیت‌های پدر است و اگر پدر فوت شود و یا توانایی پرداخت نفقه به فرزند را نداشته باشد، این مسئولیت به عهده جد پدری خواهد بود و در حالتی که او هم در قید حیات نباشد و یا توانایی پرداخت آن به نوه خود را نداشته باشد، این مسئولیت به مادر واگذار می‌شود.
در حالتی که مادر هم در قید حیات نبود یا توانایی پرداخت نداشت، پرداخت نفقه به عهده مادربزرگ پدری و یا مادربزرگ مادری خواهد بود. به این ترتیب، نفقه به ترتیب اولویت به عهده پدر، بعد پدربزرگ پدری، سپس مادر، پس از او مادربزرگ پدری، مادربزرگ مادری و در آخر پدربزرگ مادری خواهد بود.
طبق این مطالب می‌توان گفت که قانون برای پرداخت نفقه به فرزندان، روش‌های مختلفی را پیش‌بینی کرده است. قانون پیش‌بینی کرده است در صورتی که پدر با داشتن توانایی مالی از پرداخت آن به فرزندانش سر باز زند، این جریان بار کیفری دارد و فرزندان او یا کسی که مسئول سرپرستی و مراقبت از فرزندان است، می‌توانند در این مورد علیه وی به دادگاه شکایت کنند.
بنابراین در حالتی که پدر اموالی داشته باشد، ولی از پرداخت آن به فرزندان خود خودداری کند، آنها قادر خواهند بود با ارائه تقاضای کتبی به دادگاه و دریافت رأی قطعی به حدود و مقدار نفقه مشخص شده، اموال و دارایی پدر را توقیف نمایند.
نفقه پس از طلاق
در صورتی که طلاق از نوع طلاق رجعی باشد، به این معنی که زوجین حق رجوع به یکدیگر را داشته باشند، در مدت عده (که بسته به نوع طلاق بین ۲ تا ۳ طهر (دوران قاعدگی) است)، زوج موظف به پرداخت نفقه به زوجه است. اما در سایر که غیر رجعی است، مرد وظیفه‌ای در مورد پرداخت آن بعد از طلاق ندارد.