شرایط فرزند خواندگی و حضانت کودکان بی سرپرست
به نقل از وکیل ملکی در رشت ، همان‌طور که می‌دانید قانون نسبت به افرادی که می‌خواهند برای فرزند خواندگی اقدام کنند حساس بوده و شرایط خاصی را برای آن‌ها در نظر گرفته است. زیرا مهم است که فرزند دوران کودکی و نوجوانی خود را در آغوش گرم خانواده و در کنار پدر و مادری با اخلاق نیکو و متعهد بگذراند. حال این سوال پیش می‌آید که چه کسانی می‌توانند برای فرزند خواندگی اقدام کنند؟ سه گروه از افراد می‌توانند در صورت داشتن شرایط لازم کودکی را به سرپرستی بگیرند:
1) زن و شوهری که ۵ سال از ازدواج آن‌ها گذشته باشد و در این مدت صاحب فرزند نشده باشند به شرطی که حداقل یکی از آن دو بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد. توجه داشته باشید چنانچه امکان بچه‌دار نشدن زن و شوهری از سوی سازمان پزشکی قانونی تایید شود، از شرط ۵ سال مستثنی بوده و می‌توانند برای فرزند خواندگی اقدام کنند.
2) زن و شوهر دارای فرزند، با شرط اینکه حداقل یکی از آن‌ها بیش از ۳۰ سال سن داشته باشد.
3) زنان و دختران بدون شوهر که حداقل ۳۰ سال سن داشته باشند می‌توانند تنها سرپرستی دختران را به عهده بگیرند.
در این موارد اولویت مهم است. به این معنا که زن و شوهری که صاحب فرزند نمی‌شوند بر زن و شوهر دارای فرزند و زنان و دختران بدون شوهر ارجحیت دارند.
توصیه می‌شود اگر قصد دارید سرپرستی کودکی را متقبل شوید و برای آن اقدام کنید از کمک بگیرید. زیرا وکیل خانواده می‌تواند اطلاعات جامع و کاملی از روند کار در اختیار شما قرار داده و مراحل اداری را سریع‌تر و با سهولت بیشتری پیش ببرد.
قانون جدید سرپرستی کودکان و فرزند خواندگی
قانون فرزند خواندگی در سال ۹۲ بازنگری و دستخوش تغییراتی در جهت تکمیل و تسهیل مراحل و شرایط سرپرستی کودکان شد که در ادامه به بررسی تغییرات قانون جدید فرزند خواندگی می‌پردازیم.
- در قانون قدیم، فرزند خواندگی تنها به کودکان یا نوجوانان بدون سرپرست اختصاص داشت؛ اما در قانون جدید کودکان بدسرپرست را هم شامل می‌شود.
- در قانون قدیم، سرپرستی تنها برای خانواده‌های بدون فرزند امکان پذیر بود. اما در قانون جدید خانواده‌های دارای فرزند و همچنین زنان و دختران مجرد و بدون فرزند که واجد شرایط باشند نیز می‌توانند برای سرپرستی کودکان اقدام کنند.
- در قانون جدید حق بیمه، مالکیت اموال و گرفتن مستمری سرپرست در صورت فوت یا از کار افتادگی وی برای فرزند تحت سرپرستی وجود دارد. در حالی که در قانون قدیم راهکار مشخصی برای حمایت از کودکان وجود نداشت.
- بر اساس قانون جدید فرزند خواندگی، اگر کودکی توسط خانواده‌ای پیدا و نگهداری شود، در صورت داشتن صلاحیت خانواده بدون جدا شدن کودک از خانواده مراحل سرپرستی وی انجام خواهد شد.
- در قانون جدید حداکثر سن کودکان برای سرپرستی از ۱۲ سال به ۱۶ سال افزایش پیدا کرده است.
- اگر زن شاغلی کودک زیر سه سال را به فرزند خواندگی قبول کند سه ماه مرخصی با حقوق برای او رد خواهد شد.
- قبل از قطعیت و اعطای سرپرستی، جلسات مشاوره دینی منظم و مشاره‌های سازمان یافته از سوی بهزیستی و با کمک کارشناسان حوزه علمیه برای متقاضیان انجام خواهد شد.
- در قانون قدیم سه گروه از کودکان شرایط سرپرستی را داشتند: اول کودکانی که پدر و مادر و جد آنان شناخته شده نبودند. دوم کودکانی که والدین یا جد آنان در قید حیات نبودند و سوم کودکانی که به سازمان بهزیستی سپرده شده و تا سه سال پدر و مادر و یا جد آنان مراجعه نکرده بودند. در قانون جدید دو گروه دیگر از کودکان که شرایط سرپرستی را دارند به سه گروه قبل اضافه شده است: کودکانی که بر اساس حکم قانون به موسسات سپرده شده و تا دو سال والدین آنان برای بردنشان اقدام نکرده‌اند و کودکانی که والدین یا جد آن‌ها صلاحیت نگهداری آنان را نداشته باشند.
شرایط افراد برای سرپرستی و فرزند خواندگی
طبق ماده ۶ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی سرپرست و بد سرپرست، افراد متقاضی سرپرستی آنان باید واجد شرایط زیر باشند:
- تقید به انجام واجبات و ترک محرمات
یعنی باید به انجام واجبات دینی مانند نماز، روزه و ترک محرمات مقید باشند.
- دارابودن تمکن مالی کافی مورد تایید سازمان بهزیستی
افراد متقاضی سرپرستی وظیفه دارند تمام هزینه‌های مربوط به نگهداری، تربیت و تحصیل کودک یا نوجوان تحت سرپرستی خود را متقبل شوند. این وظیفه پس از فوت سرپرست نیز تا زمان تعیین سرپرست جدید بر عهده اوست. در نتیجه سرپرست باید خود را در یکی از شرکت‌های بیمه، به نفع فرد تحت سرپرستی خود، بیمه عمر کند.
علاوه بر آن، بر اساس قانون پس از طی مراحل اداری و قانونی برای پذیرش سرپرستی و قطعی شدن حکم آن، سرپرست باید بخشی از اموال و حقوق خود را به کودک یا نوجوان تحت سرپرستی خود انتقال دهد. زیرا طبق اصول اسلامی، فرزند خوانده از پدرخوانده یا مادرخوانده خود ارث نمی‌برد. در نهایت قانون گذار برای حمایت از این کودکان این قانون را وضع کرده تا در صورت بروز هرگونه اتفاق برای سرپرستان، کودک یا نوجوان بدون حمایت و پشتوانه مالی نماند. تعییین مقدار مالی که باید به فرد تحت سرپرستی منتقل شود معمولا بر عهده دادگاه می‌باشد.
- عدم محکومیت جزائی موثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی
محکومیت موثر کیفری یعنی محکوم را به تبع اجرای حکم بر اساس ماده‌ی ۲۵ قانون مجازات اسلامی از حقوق اجتماعی محروم کند.
بر اساس قانون مدنی سه دسته از افراد محجور هستند: صغار، مجانین و اشخاص غیر رشید.
- سلامت جسمی و روانی لازم و داشتن توانایی برای تربیت و نگهداری کودک و نوجوان تحت سرپرستی
- نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، الکل و مواد روان‌گردان
- اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران (اسلام، زرتشتی، مسیحی و کلیمی)
- عدم ابتلا به بیماری‌های واگیردار یا صعب‌العلاج
- داشتن صلاحیت اخلاقی
شرایط کودکان و نوجوانان برای سپرده شدن به سرپرست
بر اساس ماده ۷ قانون حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بد سرپرست، سپردن سرپرستی افراد، موضوع این قانون در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط زیر باشند:
1) امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری برای آنان وجود نداشته باشد.
2) پدر، مادر، جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری آنان در قید حیات نباشد.
3) افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیت‌دار به سازمان سپرده گردیده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان گذشته است. در این مدت نیز پدر، مادر یا جد پدری و مصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان به سازمان بهزیستی مراجعه نکند.
4) پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی آنان را نداشته باشد و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.
در نتیجه کودکانی که پدر و مادر یا جد پدری آن‌ها شناخته شده یا در قید حیات نیستند و همچنین کودکانی که دو سال از سپرده شدن آنان به سازمان بهزیستی گذشته و کسی برای بردن آنان مراجعه نکرده است، می‌توانند تحت سرپرستی قرار بگیرند.
مدارک لازم برای فرزند خواندگی
افرادی که متقاضی فرزند خواندگی می‌باشند، باید تقاضای خود را مبنی بر فرزند پذیری به صورت رسمی به سازمان بهزیستی اعلام کنند. این تقاضا شامل امضای متقاضیان، نشانی و شماره تلفن آنان می‌باشد. علاوه بر آن مدارک لازم جهت اقدام برای گرفتن فرزند عبارت است از:
- تصویر صفحه اول و دوم شناسنامه زن و شوهر
- تصویر سند ازدواج
- گواهی پزشکی قانونی مبنی بر عقیم بودن زن یا شوهر
- گواهی عدم بچه دار شدن از پزشک متخصص زنان در مورد زن
- گواهی سلامت جسم و روان از پزشکی قانونی برای زن و مرد
- گواهی سلامت از پزشک جهت عدم ابتلا به بیماری‌های واگیردار و صعب العلاج
- ارائه حکم سرپرستی آزمایشی از مراجع قضایی
- گواهی تمکن مالی اعم از فیش حقوقی، فتوکپی سند منزل مسکونی، ماشین و…
- گواهی برگ عدم سوء پیشینه کیفری زن و شوهر
- گواهی عدم اعتیاد
علاوه بر مدارک نام برده، جلسات مشاوره قبل از فرزند پذیری و تشکیل کمیته فرزند خواندگی، از موارد مهمی است که زن و شوهر باید در آن شرکت کرده و نتیجه جلسات در پرونده ثبت شود.
مراحل اداری ثبت نام فرزند خواندگی
مراحل اداری گرفتن کودکان یا نوجوانان بدون سرپرست یا بد سرپرست از بهزیستی به شرح زیر است:
مرحله اول:
زن و شوهر ابتدا باید در سامانه ملی فرزند خواندگی به نشانی ثبت‌نام کنند. در هنگام ثبت‌نام باید مدارک مورد نیاز که در ادامه آن‌ها بررسی خواهیم کرد را در سامانه بهزیستی آپلود شوند. سپس پیامکی مبنی بر دریافت کد توسط متقاضیان به آنان ارسال می‌شود.
مرحله دوم:
در این مرحله در صورتی که تایید ابتدایی خانواده انجام شود، مصاحبه و بازدید مددکاری اولیه صورت می گیرد و خانواده باید منتظر باشد تا کودک واجد شرایط پیدا شود.
مرحله سوم:
پس از پیدا شدن کودک واجد شرایط، متقاضیان باید به روان‌شناس مورد تایید سازمان بهزیستی مراجعه کرده و گواهی تاییدیه وی را دریافت نمایند. علاوه بر آن گواهی عدم اعتیاد و سوء پیشینه نیز باید در این مرحله گرفته شود.
مرحله چهارم:
در مرجله چهارم باید ملاقات بین متقاضی و کودک صورت گیرد تا پذیرش آنان بررسی و مورد ارزیابی قرار گیرد.
مرحله پنجم:
در صورتی که گرفتن فرزند قطعی شود، قاضی حکم دوره ۶ ماهه موقت را صادر کرده و پس از تایید کارشناسان سازمان بهزیستی کشور این حکم قطعی خواهد شد.
مشکلات فرزند خواندگی
فرزند خواندگی علاوه بر مشکلات و دشواری‌های حقوقی که به همراه دارد، مشکلات و نگرانی‌های دیگری را برای متقاضیان به وجود می‌آورد که برخی از آن‌ها عبارت است از:
- مشکلات مربوط به هویت و چگونگی شکل‌گیری آن
- دلبستگی و وابستگی کودک
- زمان گفتن حقیقت به کودک
- تبعیض در خانواده‌های دارای فرزند
- پذیرش یا عدم پذیرش کودک توسط اطرافیان
همان‌طور که گفته شد فرزند خواندگی مراحل، شرایط و قوانین مختص به خود را دارد و مشورت گرفتن از مشاور حقوقی خانواده قبل از شروع کار، به آشنایی شما با این مراحل و قوانین کمک کرده و باعث می‌شود با آگاهی کامل برای سرپرستی کودکان اقدام کنید.
برخی سوالات متداول در خصوص مراحل و شرایط فرزند خواندگی :
من 15سال پیش سابقه شرب وخمر داشتم الان برای فرزند خواندگی اقدام کردیم میخواستم ببیینم برای سو پیشینه تأثیر داره؟
ممكنه تو سابقش لحاظ بشه اين موضوع و بهزيستي بر اساس اون ممانعت كنه بسته به نظر و تاييد بهزيستی داره