خاص ترین جزایر جهان جزیره سنت کلیدا

جزیره سنت کلیدا، مجمع الجزایری دورافتاده در اقیانوس اطلس شمالی، نمونه ای بی نظیر از تعامل انسان با طبیعت وحشی و سرنوشت جوامع منزوی است. این جزیره نه تنها به دلیل زیبایی های طبیعی خیره کننده و حیات وحش بی بدیلش خاص است، بلکه داستان هزاران سال سکونت و سپس تخلیه غم انگیز آن در سال ۱۹۳۰، آن را به یکی از تأمل برانگیزترین نقاط روی زمین تبدیل کرده است. این مقاله شما را به سفری عمیق به قلب این میراث جهانی یونسکو دعوت می کند، جایی که گذشته و طبیعت به گونه ای شگفت انگیز در هم تنیده اند و هر صخره و موج، حکایت از زندگی پرفراز و نشیب مردمانش دارد.

جغرافیای مسحورکننده: جایی که اقیانوس و صخره به هم می رسند

در دوردست ترین نقطه غرب اسکاتلند، جایی که اقیانوس اطلس با قدرت تمام خود را به صخره های عظیم می کوبد، مجمع الجزایر سنت کلیدا همچون نگینی پنهان خودنمایی می کند. این سرزمین دورافتاده، نه تنها یک مقصد جغرافیایی، بلکه نمادی از عظمت طبیعت و انزوای بی نظیر است. تصور کنید، در چنین فاصله ای از تمدن، جزایری سر برآورده اند که هر کدام داستانی از تکامل و بقا را در خود جای داده اند.

مجمع الجزایری در انتهای دنیا

سنت کلیدا، مجموعه ای از جزایر کوچک و صخره ای است که در ۶۴ کیلومتری غرب اسکاتلند، در دل اقیانوس اطلس شمالی قرار گرفته است. بزرگترین جزیره این گروه، هیرتا (Hirta) نام دارد که به عنوان هسته اصلی سکونتگاه های انسانی در طول تاریخ شناخته می شود. در کنار هیرتا، جزایر دیگری چون دون (Dùn)، سوی (Soay) و بوره ری (Boreray) نیز وجود دارند که هر کدام نقش خود را در اکوسیستم و زندگی مردمان سنت کلیدا ایفا کرده اند. این جزایر که مجموعاً مساحتی در حدود ۸.۵ کیلومتر مربع دارند، تنها بخشی از خشکی های این منطقه هستند که از دل یک آتشفشان خاموش سربرآورده اند.

عظمت صخره های دریایی و مناظر آتشفشانی

یکی از ویژگی های بارز سنت کلیدا، صخره های دریایی سر به فلک کشیده و مناظر دراماتیک آن است. در هیرتا، کوناکیر (Conachair) با ارتفاع ۴۳۰ متر، بلندترین صخره دریایی بریتانیا را در خود جای داده که به شکلی شگفت انگیز از دل آب های خروشان اقیانوس سر برآورده است. این منظره، حس عظمت و کوچکی انسان را در برابر قدرت طبیعت به خوبی نمایان می سازد. جزایر کوچک تر نیز از این قاعده مستثنی نیستند؛ استاک ان آرمین (Stac an Armin) با ۱۹۶ متر و استاک لی (Stac Lee) با ۱۷۲ متر، از دیگر صخره های دریایی بلند و چشم گیر منطقه به شمار می روند که هر کدام پناهگاه هزاران پرنده دریایی هستند.

ترکیب سازه های آتشفشانی که سنگ های گرانیت و گابرو را به ارمغان آورده اند و فرسایش شدید توسط عناصر طبیعی در طول میلیون ها سال، چشم اندازهایی بی بدیل و منحصربه فرد را خلق کرده است. لایه های سنگی مواج، دره ها و پرتگاه های عمیق، و غارهای دریایی که در اثر برخورد مداوم امواج شکل گرفته اند، همگی به این منطقه هویتی خاص می بخشند. تماشای این مناظر از نزدیک، تجربه ای فراموش نشدنی از قدرت و زیبایی طبیعت را به ارمغان می آورد.

اقلیم چالش برانگیز و نقش آن در حفظ بکر بودن جزیره

اقلیم اقیانوسی سنت کلیدا با بارندگی های فراوان (حدود ۱۴۰۰ میلی متر در سال)، رطوبت بالا، و بادهای شدید، به ویژه در زمستان، همراه است. میانگین دما در ژانویه به ۵.۶ درجه سانتی گراد و در جولای به ۱۱.۸ درجه سانتی گراد می رسد که نشان دهنده آب و هوایی خنک در طول سال است. سرعت باد به طور متوسط ۱۳ کیلومتر بر ساعت است و در ۸۵ درصد مواقع سال، بادهای قوی می وزند. امواج سهمگین اقیانوس با ارتفاع ۵ متر، فرود آمدن در جزیره را در هر فصلی از سال دشوار یا غیرممکن می سازد.

این شرایط اقلیمی سخت، در عین حال که زندگی را برای ساکنان دشوار می کرد، به حفظ بکر بودن سنت کلیدا نیز کمک شایانی کرده است. دسترسی محدود به جزیره، آن را از تأثیرات مخرب انسانی دور نگه داشته و به حیات وحش اجازه داده است تا در محیطی نسبتاً دست نخورده رشد کند. این انزوای طبیعی، سنت کلیدا را به یک آزمایشگاه زنده برای مطالعه تعاملات اکولوژیکی تبدیل کرده و اهمیت آن را به عنوان یک میراث جهانی دوچندان می سازد.

تاریخچه پرفراز و نشیب: داستانی از سکونت تا تخلیه

داستان سنت کلیدا تنها به زیبایی های طبیعی آن محدود نمی شود؛ این مجمع الجزایر، تاریخچه ای عمیق و پرفراز و نشیب از سکونت انسان را در دل خود جای داده است. هزاران سال، مردمان در این نقطه دورافتاده زندگی کردند، با طبیعت وحشی اقیانوس درگیر بودند و فرهنگی منحصر به فرد را شکل دادند. این روایت، داستانی است از بقا، انزوا، تغییر و در نهایت، پایان غم انگیز یک دوران.

ریشه های باستانی و زندگی در انزوا

شواهد باستان شناسی نشان می دهد که سنت کلیدا برای بیش از دو هزاره، از عصر برنز تا قرن بیستم، به طور مداوم مسکونی بوده است. کشف سفال های نوسنگی و ابزارهای سنگی در هیرتا، بیانگر سکونت اولیه در حدود هزاره چهارم پیش از میلاد است. مردمان سنت کلیدا جامعه ای خودکفا بودند که زندگی شان به شدت به منابع محلی گره خورده بود. آن ها از پرندگان دریایی و تخم هایشان، گوسفندان بومی و مقادیر محدودی از محصولات کشاورزی مانند جو و سیب زمینی برای تأمین معاش خود استفاده می کردند. این وابستگی به طبیعت، مهارت های بی نظیری را در صخره نوردی و شکار پرندگان در آن ها به وجود آورده بود، چرا که دسترسی به لانه های پرندگان در صخره های شیب دار، تنها راه تأمین پروتئین برایشان بود.

پارلمان روزانه و فرهنگ منحصر به فرد

یکی از جالب ترین جنبه های زندگی در سنت کلیدا، وجود پارلمان روزانه بود. هر روز صبح پس از دعا، تمام مردان بالغ در خیابان جمع می شدند تا درباره فعالیت های روزانه تصمیم گیری کنند. در این جلسات، هیچ رهبری رسمی وجود نداشت و هر مردی حق صحبت و مشارکت داشت. این سیستم تصمیم گیری جمعی، نمونه ای نادر از یک جامعه آزاد و خودگردان بود که در آن، اختلاف نظرها معمولاً به تفرقه منجر نمی شد. این روحیه همکاری و همبستگی، به مردمان سنت کلیدا کمک می کرد تا در برابر چالش های بی شمار محیط طبیعی، مقاوم و استوار بمانند.

این جامعه همچنین دارای سازه های سنگی منحصر به فردی به نام کلایتان (Cleitean) بود. این کلبه های سنگی گنبدی شکل، با دیوارهای توخالی و سقف پوشیده از چمن، برای ذخیره سازی محصولات مختلف مانند زغال سنگ، تور، غلات، گوشت و تخم مرغ های نگهداری شده، کود و یونجه مورد استفاده قرار می گرفتند. طراحی هوشمندانه آن ها اجازه می داد تا هوا از میان دیوارها عبور کند اما باران به داخل نفوذ نکند، که برای حفظ مواد غذایی در برابر رطوبت و تغییرات دما بسیار حیاتی بود. امروزه بیش از ۱۲۰۰ کلایتان سالم یا مخروبه در هیرتا و ۱۷۰ مورد دیگر در جزایر همسایه به چشم می خورند که گواهی بر ابتکار و سازگاری مردمان این سرزمین است.

«این آمازون در سنت های آن ها مشهور است: خانه یا لبنیات سنگی او هنوز موجود است؛ برخی از ساکنان تمام تابستان در آن زندگی می کنند، اگرچه قدمت آن به صدها سال می رسد؛ کل آن از سنگ ساخته شده، بدون هیچ چوب، آهک، خاک یا ملاتی برای چسباندن آن، و به شکل هرمی دایره ای به سمت بالا ساخته شده است که یک دریچه در آن دارد، آتش همیشه در مرکز کف روشن است؛ سنگ ها بلند و نازک هستند، که کمبود چوب را جبران می کند؛ بدنه این خانه گنجایش بیش از نه نفر نشسته را ندارد؛ سه تخت یا طاق کم ارتفاع وجود دارد که از کنار دیوار بیرون می آیند، یک ستون بین هر تخت، که هر کدام پنج مرد را در خود جای می دهد؛ در ورودی یکی از این طاق های کم ارتفاع سنگی عمودی ثابت ایستاده است؛ روی این سنگ می گویند او معمولاً کلاه خود خود را می گذاشته؛ دو سنگ در طرف دیگر وجود دارد که گزارش شده او شمشیر خود را روی آن ها می گذاشته: گفته می شود او به شکار بسیار علاقه مند بوده، و در زمان او تمام فضای بین این جزیره و جزیره هریس، یک خشکی پیوسته بوده است.»

مواجهه با دنیای خارج و آغاز تغییرات

انزوای سنت کلیدا، در قرن های ۱۸ و ۱۹ میلادی، با افزایش تردد کشتی های بازدیدکننده و مبلغان مذهبی، کم کم از بین رفت. این تماس با دنیای خارج، در ابتدا فرصت هایی برای تجارت فراهم آورد، اما پیامدهای ناگواری نیز داشت. کشتی ها بیماری های جدیدی مانند وبا، آبله و کزاز کودکان را به جزیره آوردند که جمعیت را به شدت کاهش داد. در سال ۱۷۲۷، تلفات آنقدر زیاد بود که تعداد کمی از ساکنان برای اداره قایق ها باقی ماندند و خانواده های جدیدی از هریس به جزیره آورده شدند.

مبلغان مذهبی نیز تلاش کردند تا جامعه سنت کلیدا را مدرن سازی کنند؛ کلیساها و مدارسی ساخته شد و اقتصاد پولی جایگزین سیستم خودکفایی سنتی شد. این تغییرات، در حالی که در ظاهر کیفیت زندگی را بهبود می بخشید، وابستگی جزیره نشینان را به دنیای خارج افزایش داد و آن ها را از شیوه زندگی سنتی شان دور کرد. به عنوان مثال، در قرن نوزدهم، توریسم رونق گرفت و جزیره نشینان توانستند از فروش پارچه های بافتنی و تخم پرندگان کسب درآمد کنند، اما این امر به قیمت از دست دادن عزت نفس آن ها تمام شد، چرا که گردشگران آن ها را بیشتر به چشم کنجکاوی نگاه می کردند.

جنگ جهانی اول: نقطه عطفی در سرنوشت جزیره

جنگ جهانی اول، نقطه عطفی در تاریخ سنت کلیدا بود. نیروی دریایی سلطنتی ایستگاه سیگنالی در هیرتا تأسیس کرد که برای اولین بار ارتباط روزانه با سرزمین اصلی را برقرار ساخت. این ارتباط، اگرچه به ظاهر مثبت بود، اما جزیره نشینان را به شدت تحت تأثیر قرار داد و آن ها را بیش از پیش به اقتصاد پولی و دنیای خارج وابسته ساخت. در ۱۵ می ۱۹۱۸، زیردریایی آلمانی SM U-90 به خلیج روستا حمله کرد و جزیره را گلوله باران کرد. این حمله که تلفات جانی نداشت، ایستگاه بی سیم را ویران کرد و به کلیسا و سایر ساختمان ها آسیب رساند. این تجربه، حس آسیب پذیری و انزوا را در میان ساکنان تشدید کرد و تمایل آن ها را برای ترک جزیره افزایش داد.

پس از جنگ، بسیاری از جوانان جزیره را برای زندگی بهتر ترک کردند و جمعیت به سرعت کاهش یافت. از ۷۳ نفر در سال ۱۹۲۰ به ۳۷ نفر در سال ۱۹۲۸ رسید. مجموعه ای از دلایل از جمله عدم توانایی در مدیریت جزیره، کمبود نیروی جوان برای انجام کارهای دشوار، و شکست محصولات کشاورزی، آینده ای تاریک را برای سنت کلیدا رقم می زد. تحقیقات بعدی نشان داد که خاک کشاورزی جزیره در اثر استفاده مداوم از لاشه پرندگان دریایی و خاکستر زغال سنگ، با سرب و سایر آلاینده ها آلوده شده بود که به شکست محصولات کمک می کرد.

تخلیه نهایی: پایان یک عصر هزاران ساله

آخرین ضربه زمانی وارد شد که در ژانویه ۱۹۳۰، ماری گیلیز جوان بر اثر آپاندیسیت درگذشت. این اتفاق تلخ، که پس از تولد دخترش (که او نیز از دنیا رفت) رخ داد، نقطه پایانی بر تصمیم ماندن در جزیره بود. این حادثه، ضعف زیرساخت های پزشکی و انزوای کشنده سنت کلیدا را به وضوح نشان داد.

در نهایت، در ۲۹ آگوست ۱۹۳۰، ۳۶ نفر باقیمانده از ساکنان سنت کلیدا، با کشتی HMS Harebell به سرزمین اصلی اسکاتلند منتقل شدند. این تصمیم، به صورت جمعی توسط خود ساکنان اتخاذ شده بود. حیوانات اهلی مانند گوسفند و گاو قبل از تخلیه از جزیره خارج شدند، اما سگ های کاری جزیره، به دلیل عدم امکان انتقال، در خلیج غرق شدند و بسیاری از گربه ها نیز پس از زمستان سخت جان باختند. این روز، پایان هزاران سال سکونت مداوم انسان در این جزیره بود، پایانی غم انگیز بر فصلی طولانی از تاریخ بشریت.

«صبح روز تخلیه نوید یک روز عالی را می داد. خورشید از دریای آرام و درخشان طلوع کرده بود و صخره های بی احساس اویه وال را گرم می کرد. آسمان ناامیدانه آبی بود و منظره هیرتا، سبز و دلپذیر چون جزیره رویاهای بی دغدغه، جدایی را دشوارتر می ساخت. طبق سنت، جزیره نشینان یک انجیل باز و یک پشته کوچک جو در هر خانه گذاشتند، همه درها را قفل کردند و ساعت ۷ صبح سوار بر هربل شدند. با اینکه از فشار و کار سخت چند روز اخیر خسته بودند، گزارش شده که در طول عملیات شاداب مانده بودند. اما با عقب نشینی شاخ بلند دان در افق و محو شدن خطوط آشنای جزیره، قطع شدن پیوندی باستانی به واقعیت تبدیل شد و ساکنان سنت کلیدا به گریه افتادند.»

بهشت حیات وحش: میراث طبیعی زنده سنت کلیدا

سنت کلیدا، فراتر از تاریخچه انسانی تأمل برانگیزش، پناهگاهی بی نظیر برای حیات وحش است. این مجمع الجزایر به دلیل اکوسیستم دست نخورده و گونه های نادرش، بهشتی واقعی برای دوستداران طبیعت و پرندگان دریایی محسوب می شود. انزوای این جزیره، محیطی ایده آل برای رشد و بقای گونه هایی فراهم آورده است که در کمتر نقطه ای از جهان یافت می شوند.

پادشاهی پرندگان دریایی

یکی از مهمترین دلایل شهرت سنت کلیدا در سطح جهانی، جمعیت عظیم پرندگان دریایی آن است. این جزایر میزبان یکی از بزرگترین کلونی های پرندگان دریایی در جهان هستند:

• قره غاز شمالی (Northern Gannet): حدود ۳۰,۰۰۰ جفت قره غاز در اینجا لانه می سازند که ۲۴ درصد از جمعیت جهانی این پرنده را تشکیل می دهد.
• پافین اقیانوسی (Atlantic Puffin): با ۱۳۶,۰۰۰ جفت جوجه آور، حدود ۳۰ درصد از کل جمعیت بریتانیا در سنت کلیدا زندگی می کنند.
• فولمار شمالی (Northern Fulmar): ۶۷,۰۰۰ جفت فولمار، معادل ۱۳ درصد از کل جمعیت بریتانیا، این صخره ها را برای لانه سازی انتخاب کرده اند.
• پترل لیچ (Leach’s Petrel): سنت کلیدا میزبان ۴۹,۰۰۰ جفت پترل لیچ است که تا ۹۰ درصد از جمعیت اروپایی این گونه را شامل می شود و آن را به مهم ترین مکان جوجه آوری برای این پرنده در اروپا تبدیل کرده است.

جزیره دون نیز بزرگترین کلونی فولمارها در بریتانیا را دارد. جالب است بدانید که سنت کلیدا تا سال ۱۸۲۸ تنها زیستگاه جوجه آوری فولمارها در بریتانیا بود و پس از آن به سایر مناطق گسترش یافتند. همچنین، آخرین آوک بزرگ (Great Auk) در بریتانیا در جولای ۱۸۴۰ در استاک ان آرمین کشته شد، که نشان دهنده اهمیت تاریخی این منطقه برای این گونه منقرض شده است. رفتار غیرعادی پرندگان بونکسی (Bonxie) در شکار شبانه پترل لیچ ها نیز در سنت کلیدا مشاهده شده است، که استراتژی قابل توجهی برای یک پرنده دریایی به شمار می رود.

گونه های بومی و نژادهای باستانی

انزوای سنت کلیدا باعث شده است که گونه های جانوری منحصر به فردی در آن تکامل یابند. دو زیرگونه از حیوانات وحشی بومی این جزیره هستند:

• سارگپه سنت کلیدا (St Kilda Wren): زیرگونه ای از سارگپه اوراسیا که تنها در این مجمع الجزایر یافت می شود.
• موش صحرایی سنت کلیدا (St Kilda Field Mouse): زیرگونه ای از موش صحرایی که به طور بومی در سنت کلیدا زندگی می کند.

نژادهای گوسفند باستانی نیز بخش جدایی ناپذیری از حیات وحش این جزیره هستند. گوسفندهای سوی (Soay Sheep)، نژادی باستانی که به دوره نوسنگی بازمی گردد، به صورت وحشی در جزیره سوی زندگی می کنند و اعتقاد بر این است که از اولین گوسفندانی هستند که در اروپا اهلی شده اند. این گوسفندان کوچک، با پشم قهوه ای و شکم سفید، به دلیل سرسختی و ظاهر منحصر به فردشان ارزشمند هستند. پس از تخلیه جزیره، جمعیت دیگری از گوسفندهای سوی نیز در هیرتا رها شدند. همچنین، گوسفندهای بوره ری (Boreray Sheep)، که نژادی مربوط به عصر آهن هستند، پس از تخلیه جزیره به صورت وحشی در بوره ری رها شدند و امروزه یکی از کمیاب ترین نژادهای گوسفند بریتانیا محسوب می شوند.

پوشش گیاهی مقاوم

با وجود شرایط اقلیمی سخت و بادهای شدید، سنت کلیدا از نظر پوشش گیاهی نیز تنوع قابل توجهی دارد. اگرچه هیچ درختی در این مجمع الجزایر رشد نمی کند، اما بیش از ۱۳۰ گونه گیاه گلدار، ۱۶۲ گونه قارچ و ۱۶۰ گونه بریوفیت در آن یافت می شود. این گیاهان، از جمله بسیاری از گلسنگ ها و قارچ های نادر، با محیط شور و اسیدی سازگار شده اند. در میان گونه های گیاهی، قاصدک سنت کلیدا (Taraxacum pankhurstianum) یک گونه بومی است که در سال ۲۰۱۲ شناسایی شد و منحصر به این جزیره است.

جایگاه سنت کلیدا در میراث جهانی یونسکو

اهمیت بی نظیر سنت کلیدا در سال ۱۹۸۶ با ثبت آن به عنوان میراث جهانی یونسکو به رسمیت شناخته شد. در سال ۲۰۰۴، این منطقه حفاظت شده گسترش یافت و شامل بخش های وسیعی از محیط دریایی اطراف نیز شد. سپس در سال ۲۰۰۵، سنت کلیدا به یکی از معدود مکان های جهان تبدیل شد که وضعیت دوگانه میراث جهانی را هم برای ویژگی های طبیعی و هم برای اهمیت فرهنگی خود دریافت کرده است. این جایگاه، سنت کلیدا را در کنار سایت های بین المللی مهمی مانند ماچو پیچو در پرو و کوه آتوس در یونان قرار می دهد و بر اهمیت بی بدیل آن به عنوان گنجینه ای طبیعی و فرهنگی تأکید می کند.

معماری و بقایای تمدنی از اعماق تاریخ

سنت کلیدا، موزه ای زنده از معماری و بقایای تمدنی است که هزاران سال در برابر طبیعت سرسخت اقیانوس اطلس مقاومت کرده است. از سازه های مرموز پیش از تاریخ تا روستاهای قرون وسطایی و خانه های سنگی منحصر به فرد، هر گوشه از این جزیره داستانی برای گفتن دارد. این میراث معماری، نه تنها نمایانگر نبوغ انسانی در سازگاری با محیط است، بلکه پنجره ای به سوی شیوه زندگی و باورهای مردمان گذشته می گشاید.

سازه های پیش از تاریخ: رمز و رازهای سنگی

قدیمی ترین سازه های سنت کلیدا، رازآلودترین آن ها هستند. در داخل هیرتا، در منطقه ای به نام ان لاگ بو’ن توآث (An Lag Bho’n Tuath)، بقایای آغل های بزرگ گوسفند به چشم می خورد که حاوی حلقه های سنگی قایق شکل هستند. قدمت نمونه های خاک به ۱۸۵۰ سال قبل از میلاد بازمی گردد، اما هدف دقیق آن ها هنوز ناشناخته است. در گلن مور (Gleann Mòr)، در شمال غربی خلیج روستا، ۲۰ سازه شاخ دار وجود دارد؛ ساختمان هایی مخروبه با یک حیاط اصلی، دو یا چند اتاق کوچک تر و یک پیش حیاط که توسط دیوارهای منحنی شکل گرفته اند. مشابه این سازه ها در هیچ کجای اروپا یافت نمی شود و کاربرد اصلی آن ها نیز همچنان معمایی حل نشده باقی مانده است.

همچنین در گلن مور، تای نا باناکاسگیش (Taigh na Banaghaisgeich) یا خانه آمازون قرار دارد. بر اساس گزارش های مارتین مارتین در سال ۱۷۰۳، داستان های زیادی درباره یک زن جنگجوی آمازونی در سنت کلیدا روایت می شود که خانه سنگی او هنوز پابرجاست. این سازه، با وجود قدمت صدها ساله، هنوز برخی از ویژگی های خود را حفظ کرده است؛ از جمله سقف گنبدی شکل بدون هیچ گونه ملات و سازه ای برای آتش در مرکز اتاق. محوطه پیش حیاط این خانه نیز شبیه به دیگر سازه های شاخ دار منطقه است، اما هدف اصلی آن بیشتر به افسانه ها گره خورده تا واقعیت های باستان شناسی.

کلایتان (Cleitean): انبارهای سنگی منحصر به فرد

یکی از شاخص ترین و شناخته شده ترین ویژگی های معماری سنت کلیدا، صدها سازه سنگی گنبدی شکل به نام کلایتان (Cleitean) است که در سراسر مجمع الجزایر پراکنده شده اند. این سازه ها با سنگ های مسطح و بدون ملات ساخته شده و با لایه ای از چمن پوشانده شده اند. این شیوه ساخت، امکان عبور باد از میان حفره های دیوار را فراهم می کند و در عین حال، از نفوذ باران جلوگیری می کند.

کلایتان ها کاربردهای متعددی داشتند؛ از ذخیره سازی زغال سنگ و تورهای ماهیگیری گرفته تا نگهداری غلات، گوشت و تخم مرغ های دودی شده، کود و یونجه. همچنین از آن ها به عنوان پناهگاهی برای بره ها در طول زمستان استفاده می شد. قدمت این اختراع سنت کلیدایی ناشناخته است، اما آن ها از دوران پیش از تاریخ تا زمان تخلیه جزیره در سال ۱۹۳۰ به طور مداوم مورد استفاده قرار می گرفتند. امروزه، بیش از ۱۲۰۰ کلایتان مخروبه یا سالم در هیرتا و ۱۷۰ مورد دیگر در جزایر همسایه باقی مانده اند که نشان دهنده اهمیت و کارایی این سازه های بی نظیر است.

از روستای قرون وسطایی تا خانه های مدرن

یک روستای قرون وسطایی در نزدیکی توبار چیلدا (Tobar Childa)، حدود ۳۵۰ متری از ساحل، در دامنه تپه های کوناکیر قرار داشت. قدیمی ترین ساختمان در این روستا، یک گذرگاه زیرزمینی با دو پیوست کوچک به نام تای ان ت-سیت شی (Taigh an t-Sithiche) یا خانه پریان است که قدمت آن به ۵۰۰ سال قبل از میلاد تا ۳۰۰ سال پس از میلاد بازمی گردد. ساکنان سنت کلیدا معتقد بودند که این یک خانه یا پناهگاه بوده است، اما نظریه های جدیدتر آن را به عنوان یک خانه یخی مطرح می کنند.

در سال ۱۸۳۴، روستای قرون وسطایی رها شد و برنامه ای برای ساخت یک روستای جدید بین توبار چیلدا و دریا، در حدود ۲۱۰ متری پایین تر از دامنه، آغاز شد. این اتفاق پس از بازدید سِر توماس دایک آکلند، یکی از اعضای پارلمان دِوُن، رخ داد که از شرایط بد زندگی در جزیره ناراحت شده بود. او برای ساخت سی خانه سیاه جدید پول اهدا کرد. این خانه ها از سنگ خشک و با دیوارهای ضخیم ساخته شده بودند و سقف آن ها از چمن بود. هر خانه معمولاً یک پنجره کوچک و یک سوراخ کوچک برای خروج دود از آتش زغال سنگی که در وسط اتاق می سوخت، داشت. این خانه ها فضایی دودی و تاریک داشتند. در طول زمستان، گاوها نیز در یک انتهای خانه نگهداری می شدند.

یکی از غم انگیزترین ویرانه ها در هیرتا، محل خانه لیدی گرنج است. لیدی گرنج، همسر جیمز ارسکین، لرد گرنج، به مدت ۲۵ سال بود که به دلیل شنیدن بیش از حد توطئه های خیانت آمیز همسرش، ربوده شد و به مدت شش ماه مخفیانه در ادینبورگ حبس شد. سپس از سال ۱۷۳۴ تا ۱۷۴۰ به هیرتا منتقل شد و این جزیره را یک جزیره کثیف، بدبو و فقیر توصیف کرد. این خانه در هیرتا که نام او را یدک می کشد، یک کلایتان بزرگ در چمنزارهای روستا است.

چرا سنت کلیدا خاص ترین جزیره جهان است؟

سنت کلیدا، فراتر از هر توصیفی، جایگاهی ویژه در میان جزایر جهان دارد. این خاص بودن از ترکیب بی نظیری از عوامل طبیعی و انسانی نشأت می گیرد که آن را به یک پدیده منحصر به فرد تبدیل کرده است. در واقع، سنت کلیدا نه تنها یک مکان جغرافیایی، بلکه یک کتاب تاریخ زنده و یک نماد از تعامل عمیق انسان و طبیعت است.

انزوای بی نظیر و دست نخورده بودن

دورافتادگی سنت کلیدا در اقیانوس اطلس شمالی، مهمترین عامل در خاص بودن آن است. این انزوای بی مانند، به جزیره اجازه داده است تا برای هزاران سال از دخالت های گسترده انسانی در امان بماند و اکوسیستم طبیعی و بکر خود را حفظ کند. بادهای سهمگین، امواج خروشان و دسترسی دشوار، آن را به پناهگاهی برای حیات وحش و بقایایی از گذشته تبدیل کرده است که در کمتر جایی از جهان می توان یافت. این حس «دورافتادگی از دنیا»، تجربه ای عمیق و تفکربرانگیز را برای هر بازدیدکننده ای به ارمغان می آورد.

تاریخچه انسانی عمیق و درس هایی از بقا

تاریخچه سکونت در سنت کلیدا، داستانی از مقاومت و سازگاری انسان در برابر دشوارترین شرایط است. مردمان سنت کلیدا، با ابتکار و همکاری بی نظیر، جامعه ای خودکفا و منحصر به فرد را شکل دادند. «پارلمان روزانه» آن ها، سازه های سنگی کلایتان، و مهارت های بی بدیلشان در صخره نوردی، همگی گواه نبوغ آن ها در زندگی در مرزهای دنیا است. داستان تخلیه این جزیره در سال ۱۹۳۰ نیز، درسی تأمل برانگیز درباره شکنندگی زندگی انسانی در برابر تغییرات محیطی و تأثیرات تمدن مدرن است. این تاریخچه، سنت کلیدا را به نمادی از گذشته ای دور و انسانیت مقاوم تبدیل کرده است.

اهمیت اکولوژیکی بی مانند برای حیات وحش

سنت کلیدا یک بهشت واقعی برای حیات وحش، به ویژه پرندگان دریایی، است. این جزیره میزبان یکی از بزرگترین کلونی های پرندگان دریایی در جهان است و نقش حیاتی در بقای گونه هایی مانند قره غاز شمالی، پافین اقیانوسی و پترل لیچ ایفا می کند. علاوه بر پرندگان، گونه های بومی مانند سارگپه سنت کلیدا و موش صحرایی سنت کلیدا، و همچنین گوسفندهای باستانی سوی و بوره ری، به اهمیت اکولوژیکی بی نظیر این مجمع الجزایر می افزایند. این تنوع زیستی، سنت کلیدا را به یک آزمایشگاه طبیعی برای مطالعه تکامل و بقا در محیط های منزوی تبدیل کرده است.

زیبایی های طبیعی دراماتیک و صخره های عظیم

چشم اندازهای طبیعی سنت کلیدا، با صخره های دریایی عظیم و مناظر آتشفشانی خیره کننده اش، هر بیننده ای را مسحور می کند. بلندترین صخره های دریایی بریتانیا در هیرتا، و استاک های سنگی مرتفعی چون استاک ان آرمین و استاک لی، تصاویری از شکوه و عظمت طبیعت را به نمایش می گذارند. این زیبایی بکر و دست نخورده، تجربه ای بصری عمیق و الهام بخش را فراهم می کند که در کمتر نقطه ای از جهان قابل تکرار است. تماشای این مناظر، احساسی از شگفتی و احترام به طبیعت را در دل انسان زنده می کند.

بقایای معماری باستانی و منحصر به فرد

بقایای معماری در سنت کلیدا، از سازه های مرموز پیش از تاریخ تا خانه های سنگی روستاهای قرون وسطایی، داستان زندگی هزاران ساله را روایت می کند. کلایتان ها به عنوان انبارهای سنگی منحصر به فرد، نمونه ای بارز از نبوغ و سازگاری مردمان این جزیره هستند. این سازه ها، نه تنها از نظر تاریخی ارزشمندند، بلکه اطلاعات ارزشمندی درباره شیوه زندگی، فرهنگ و فنون ساخت و ساز جوامع منزوی ارائه می دهند. هر سنگ و هر بنا، شاهدی بر مقاومت و خلاقیت انسان در مواجهه با محیطی چالش برانگیز است.

نتیجه گیری: بازتابی از یک شگفتی جهانی

سنت کلیدا، فراتر از یک مجمع الجزایر دورافتاده، یک شگفتی جهانی است که داستان های بی شماری از بقا، زیبایی و میراث انسانی را در دل خود جای داده است. این جزیره، با صخره های عظیم، حیات وحش بی نظیر، و بقایای تمدنی کهن، نمونه ای نادر از تعامل پیچیده انسان و طبیعت را به نمایش می گذارد.

داستان سنت کلیدا به ما یادآوری می کند که چگونه جوامع انسانی می توانند در برابر چالش های بزرگ مقاومت کنند، فرهنگی منحصر به فرد بسازند و در نهایت، به دلایل مختلف، مجبور به ترک سرزمین خود شوند. این جزیره نه تنها از نظر طبیعی، بلکه از نظر فرهنگی نیز جایگاه ویژه ای در فهرست میراث جهانی یونسکو دارد و هر صخره و هر سازه سنگی آن، گواهی بر اهمیت حفظ چنین مکان هایی است.

امروز، سنت کلیدا به عنوان نمادی از یک بهشت گمشده، ما را به تفکر درباره ارزش انزوا، قدرت طبیعت و میراث ماندگار انسانیت دعوت می کند. این جزیره، همچنان با شکوه و عظمت خود، در دل اقیانوس اطلس می درخشد و هر بیننده ای را به تأمل در تاریخ و طبیعت شگفت انگیز خود وامی دارد. سنت کلیدا، به راستی یکی از خاص ترین جزایر جهان است که قلب هر جستجوگر ماجراجو و هر علاقه مند به تاریخ و طبیعت را تسخیر می کند.