بیماری لکه سفید (ichthyophthirius multifiliis) چیست؟
به نقل از هوشمل؛ بیماری لکه سفید (ichthyophthirius multifiliis) که همراه با سیست‌های سفید کوچکی به قطر ۱ میلیمتر روی پوست، آبشش‌ها و باله‌ها ایجاد می‌شود و خارش و تنفس سریع و بی اشتهائی در نمودار می‌شود. برای درمان آنها از حمام ۵ روزه محلول در غلظت ۲ میلی‌گرم در لیتر و یا از محلول بصورت غوطه‌وری در غلظت ۱ در ۱۵۰۰۰ بمدت ۱ ساعت در طول ۷ تا ۱۰ روز استفاده می‌شود. این محلول را می توان از فروشگاههای تجهیزات آکواریوم تهیه نمود.
این بیماری بیشتر در فصل پائیز و زمستان اتفاق می‌افتد که دلیل آن احتمالاً کم شدن فعالیت فتوسنتزی در آب و کم شدن ایمنی ماهی در اثر کاهش دما و عوامل دیگر می‌باشد. در مرحله پیشرفته، نقطه‌های سفید بسیاری سراسر بدن ماهی را می‌پوشانند. در این حالت، ماهی خود را به اشیاء داخل محیط آبی می‌مالد و سعی دارد تا را از پوستش جدا کند. مدتی بعد، شدیداً بی‌حال شده و رفته رفته انگل‌ها با چشم غیرمسلح به صورت لکه‌های سفید تا یک میلیمتر قطر بر روی پوست ماهی قابل رؤیتند.
این انگل روش زندگی دوره‌ای دارد. و برای تولیدمثل، ماهی‌ها را ترک می‌کند. پس از تولیدمثل، سوراخ بزرگی در پوست ایجاد می‌کند که برای عفونت ثانویه باکتریایی یا قارچی باز است. انگل به کف مخزن رفته و یک پوشش ژله‌ای مانند به نام کیست در اطراف خودش ترشح می‌کند. درون این کیست به نوزادان بسیاری تقسیم می‌شود. سپس کیست می‌ترکد و نوزادان یا Tomont بیرون می‌ریزند که در حال شنای آزاد میزبان جدیدی را جستجو می‌کنند.
زمان لازم جهت رشد یاخته در زیر پوست به دو عامل اصلی درجه حرارت و قدرت دفاعی بدن ماهی بستگی دارد. هر چه ماهی قوی و سالمتر باشد رشد یاخته به مراتب کندتر خواهد بود. در هر صورت، یک یاخته در درون جداره‌ای که به دور خود می‌سازد می‌تواند طی 8 تا 24 ساعت بیش از 1000 یاخته به وجود آورد.
درمان سفیدک در ماهی
می‌توان در مراحل ابتدایی با استفاده از روش افزایش درجه حرارت آب تا بیش از 30درجه سانتیگراد به مقابله با این بیماری پرداخت ولی در مراحل پیشرفته، وقتی که انگل در پوست ماهی و یا در مرحله کیست است قابل درمان نمی‌باشد. جهت از بین بردن Ichthyophthirius، پیش از شکل‌گیری کیست و یا پس از ترکیدن آن باید داروی اختصاصی به مخزن اضافه شود. به هنگام کاربرد دارو، گیاهان و ذغال اکتیو فیلتر را از مخزن خارج کنید.
معالجه سفیدک ماهی از طریق گرما: دما را به تدریج افزایش دهید، به طوری که این افزایش از یک درجه سانتیگراد در ساعت فراتر نرود. هدف ایجاد شرایطی است که ناقل بیماری یا قادر به حیات نباشد و یا حداقل قدرت تولیدمثل خویش را از دست بدهد.
برای ماهیان حساس به افزایش دما، از شیوه‌های درمان دارویی استفاده کنید. جهت سایر ماهی‌ها، افزایش 2 تا 3 درجه سانتیگراد طی 2 تا 3 روز بسیار مفید خواهد بود. این عمل جدا از نابودی بسیاری از ناقلین بیماری‌ها، سبب افزایش پادزهر لازم در خون شده و قدرت دفاعی بدن ماهی را افزایش می‌دهد. یکی از پیش‌شرط‌های لازم جهت درمان از طریق افزایش دما، تمیزی آب و اکسیژن کافی محلول در آب می‌باشد.
معالجه سفیدک ماهی از طریق دارو: برای درمان با دارو باید از اکریفلاوین، مالاشیت گرین و یا سولفات کینین یا هیدروکلریدکینین استفاده کرد.
الف) درمان با اکریفلاوین (تریپافلاوین Acriflavin = Trypaflavin) این دارو در درمان تیرگی پوست و باله‌ها، گندیدگی پوزه و باله‌ها، ضدعفونی در جراحات کوچک و به ویژه به هنگام ابتلاء به ایک کاربرد دارد. جهت درمان، ابتداء باید از دارو محلول مادر تهیه کرد. برای این کار یک گرم اکریفلاوین را در یک لیتر آب حل کنید. پس از تهیه محلول، در ظرفی جداگانه به ازاء هر لیتر آب 50 میلی لیتر از محلول مادر ریخته و ماهی را به مدت 2 تا 4 روز در آن حمام دهید. توجه: این دارو آب را شدیداً رنگی می‌کند.
ب) درمان با مالاشیت گرین (Malachit green) مالاشیت گرین در معالجه بیماری‌های قارچی پوست، کدر شدن و یا جوش زدن پوست کابرد دارد. جهت مداوا ابتلا یک گرم از دارو را که به صورت بلورهای ریزی می‌باشد در یک لیتر آب حل کنید. سپس 6 میلی‌لیتر از این محلول مادر را در 100 لیتر آب حل کرده و ماهی‌ها را به مدت 12 روز در آن حمام دهید. در روزهای سوم، ششم و نهم نصف مقدار داروی تجویز شده را به آب بیافزایید. پس از 12 روز، نصف آب موجود باید تعویض شده و آب تازه وارد مخزن آبی گردد. در صورت انجام درمان در ظرفی جداگانه، به دلیل تجزیه دیرتر دارو در آب تازه، مقدار 4 میلی‌لیتر از محلول مادر در 100لیتر آب کفایت می‌کند. روش دیگر درمان با مالاشیت گرین، حل کردن 13 تا 15 میلی‌گرم مالاشیت در 100 لیتر آب است که ماهی‌ها به مدت 3 تا 4 روز در آن حمام داده می‌شوند.
ج) درمان با سولفات کینین یا هیدروکلریدکینین Quinine Sulfat or Quinine Hydrochloride یک گرم کینین را در 100 لیتر آب حل کرده و ماهی‌ها را 3 روز در آن قرار دهید. سعی کنید معالجه در ظرفی مجزا انجام شود. اگر آب به هنگام معالجه کدر شد باید محلول تازه‌ای تهیه کرده و ماهی‌ها را به داخل آن انتقال دهید.
توجه: این درمان را برای ماهی‌های بسیار کوچک و یا بسیار حساس نباید به کار برد. باتوجه به این که یکی از خصوصیات انگل نفوذ به لایه‌های زیرین بافت پوششی می‌باشد لذا تکرار درمان برای حاصل شدن نتیجه مطلوب ضروری است لذا به همین دلیل تجویز دارو سه بار به فاصله 48 ساعت تکرار گردید و پس از نوبت سوم جهت برطرف کردن عوامل مساعدکننده بیماری، ماهیان به استخری با شرایط نگهداری مناسب‌تر انتقال داده شوند که نهایتاً نتیجه مطلوب بدست آمده و ماهیان درمان شده از آلودگی پاک گردند.
چرخه انگل و راههای درمان و پیشگیری سفیدک ( Ichthyophthirius multifilis )
چرخه زندگی این انگل بسیار مهم است زیرا با ندانستن آن نمی توان درمان مناسبی برای آن یافت. نکته اینجاست که این بیماری به سرعت رشد می کند. به همان سرعت هم رو به بهبودی می رود و اغلب تازه کاران فکر می کنند بیماری سفیدک درمان شد و همه چیز به پایان رسیده است. این است که بعد از چند روز دوباره شاهد وقوع آن خواهند بود !
چرخه زندگی این انگل با ورود آن به تانکر شما توسط یک گیاه یا ماهی آلوده به آن شروع می شود. انگل به سرعت خود را به بدن ماهی می چسباند و تغذیه می کند. در این مرحله نمی توان کار زیادی برای ماهی کرد زیرا انگل در زیر پوست ماهی و در جای امنی قرار دارد ، اما بعد از چند ساعت تا یکی دو روز، انگل شروع به تخم ریزی درون ماده ای ژله ای می کند و بعد این ماده از بدن ماهی جدا شده به کف تانکر شما میرسد.
تا اینجا هم نمی شود درمان مفیدی داشت. ماجرا از آنجا هیجان انگیز می شود که انگل های نوزاد از ماده ژله ای بیرون می زنند و به دنبال ماهی درون تانکر شناور می شوند تا خود را به او بچسبانند. اینجا صحنه دل خراش برای شماست. این انگل های نوزاد برای چند دقیقه درون آب شناور خواهند بود، بدون هیچ محافظی و بدلیل نوزاد بودن و ضعیف بودن می توان به راحتی آنها را نابود کرد.
تازه کاران بدلیل ندانستن این چرخه، بعد از یکی دو روز درمان که علائم سفیدک از روی بدن ماهی از بین رفت فکر می کنند همه چیز تمام شده و درمان را قطع می کنند، غافل از اینکه تخم های جدید کف تانکر است و نوزادانی تازه نفس در راه !
6 راه درمان سفیدک ( اپک) در ماهی
1.استفاده از محلول ضد انگل :
نحوه ی استفاده : پس از انتقال ماهی به آکواریم دیگر به ازای هر لیتر دو قطره ضد انگل در آب ریخته و این کار را 3 تا 7 روز ادامه دهید تا بیماری کاملاً از بین برود .
نکته : قبل از هر بار استفاده از محلول ضد انگل ، 30 درصد آب آکواریم را تعویض کنید .
2. استفاده از نمک :
به عنوان یک داروی غیر شیمیایی و موثر به کار می رود .
نمک استفاده شده نباید نمک دریایی یا سنگ نمک باشد و تنها از نمک طعام استفاده کنید .
3. نحوه استفاده از نمک برای از بین بردن بیماری سفیدک در ماهی و آکواریم :
استفاده از نمک در آب آکواریم ( به ازای هر 8 لیتر یک قاشق چایخوری )
حمام ماهی ها در محلول آب و نمک : به ازای هر لیتر 4 قاشق چایخوری نمک را در آب حل کرده و ماهی را بمدت 30 ثانیه تا چند دقیقه در آب شناور کنید ؛ پس از انجام این کار بلافاصله ماهی را به آکواریم اصلی انتقال دهید . این کار را تا 3 روز ادامه داده و پس از هر بار 30 تا 70 درصد آب آکواریم اصلی را تعویض کنید .
تذکر : برای هر بار حمام ماهی محلول آب و نمک جداگانه ای ساخته و از محلول های قبلی استفاده نکنید .
4. افزایش دمای آب :
1 تا 3 ساعت در هر روز دمای آب را به 30 تا 31 درجه سانتیگراد برسانید تا گرما مانع از رشد انگل در بدن ماهی شود .
نکته : این کار را حداقل تا 5 روز متوالی ادامه دهید .
4. استفاده از فرمالدهید محلول :
معمولاً در کلینیک های دامپزشکی برای درمان سفیدک ، ماهی ها را در محلول آب و فرمالدهید ( به ازای هر 35 لیتر یک میلی لیتر ) به مدت 12 ساعت حمام کرده و این کار را تا 2 روز ادامه می دهند و پس از این کار 30 تا 70 درصد آب تانک را تعویض می کنند .
اما استفاده از فرمالدهید برای افراد غیر پزشک توصیه نمی شود ، چون علاوه بر کاهش مقادیر زیادی از اکسیژن آب ، ممکن است سبب سرطان در انسان شود .
5. استفاده از مالاکیت :
برای درمان سفیدک از مالاکیت یا مرمر سبز ( Malachite ) می توان استفاده کرد، به این صورت که ماهی بیمار را 3 روز متوالی برای 12 ساعت در محلول مالاکیت و آب حمام کنید .
6. فلز، مس ( محلول در آب ) :
به عنوان دارویی برای درمان سفیدک ( اپک ) به شمار می رود ، ولی به خاطر داشته باشید استفاده از مس در آب ، سبب قلیایی شدن آب شده و ممکن است به ستون فقرات ماهی ها آسیب رسانده و موجب از بین رفتن گیاهان طبیعی شود .
منبع: دیجی کالا