چرا ایرانیان مهاجرت می کنند؟

مهاجرت از ایران (یا کوچ کردن از ایران) اشاره دارد به چرایی، پیش‌زمینه‌ها و آمار مربوط به مردم بومی و غیر بومی از . خروج از ایران، برای مردم، تحصیل‌کردگان و دیگر نخبگان ایرانی، می‌تواند دلایل گوناگونی داشته باشد. اگرچه دلایل سیاسی و اجتماعی، از چرایی‌های غالب هستند. مهاجرت متخصصین و نخبگان علمی، سرمایه‌داران، ورزشکاران و نیروی جوان از ایران، بسیار مورد بحث و گاه نگران‌کننده بوده‌است. در پایان سال ۲۰۲۰، گزارشی از شکل‌گیری موج «مهاجرت توده‌ای» در ایران منتشر شد.

در این گزارش، اعلام شد که قشرهای گوناگون مردم این کشور، جهت دستیابی به زندگی و اقتصاد امن و با ثبات‌تر در فکر خروج از کشور و سرازیر شدن به کشورهای دیگر، حتی همسایه هستند. پیش از این دوران، نگرانی‌ها بیشتر در مورد خروج استعدادها، آموزش‌دیدگان و نخبگان ایرانی از این کشور بود؛ اما پس از این دوران، خواهان بودن خروج و مهاجرت از ایران، در طبقه‌های گوناگون اجتماعی، به ویژه در دهک‌های پایین اقتصادی، به سرعت گسترش یافت. تنش بسیار در نرخ ارز، ، شدید اقتصادی و افزایش همراه با «ناامیدی» و «استیصال اجتماعی» از چرایی‌های غالب این رویداد هستند.

تحصیل در دانشگاه نیکوزیا قبرس (به انگلیسی: University of Nicosia) به‌عنوان یکی از بهترین دانشگاه‌های پژوهش محور در شهر نیکوزیا کشور قبرس جنوبی است. این دانشگاه بزرگترین دانشگاه در قبرس و جنوب اروپاست که تحصیل به زبان انگلیسی ارائه می‌کند و همچنین اولین دانشگاه در اروپاست که موفق به دریافت ۵ ستاره از وبسایت QS در زمینه آموزش آنلاین شده است.

دانشگاه نیکوزیا قبرس از ۱۲,۰۰۰ دانشجو از بیش از ۷۰ کشور جهان میزبانی می‌کند، و با وجود ارتباط با دانشگاه‌های مطرح دنیا مانند دانشگاه سنت جورج لندن؛ می‌توان این دانشگاه را کاملا بین‌المللی خواند. ارائه خوابگاه دانشجویی و بورسیه‌ از دیگر نقاط مثبت این دانشگاه به حساب می‌آید.

دوران مدرن نخستین و ایران مدرن

قاجاریان

در دوران حکومت ، مهاجرت آزادی‌خواهان ایران به و ، پس از توسط در دوم تیرماه ۱۲۸۷ خورشیدی انجام شد.

پهلوی

شروع دورهٔ اول مهاجرت در این دوران، به‌طور مستقیم با تلاش‌های برای ایجاد تغییرات اجتماعی و اقتصادی عمیق در پیوند خورده‌است. عده‌ای از ایرانیان، با ویزای دانشجویی یا توریستی به کشورهای غربی مسافرت می‌کردند و قصد ماندن همیشگی نداشتند. دولت پهلوی که در این دوران، هدف سیاست‌های کلان کشوری را، مدرنیزه و نوین‌سازی ایران قرار داد و با کمبود متخصصان کاردان، در رشته‌های گوناگون روبه‌رو شده بود.

در این دوران، رشد بی‌سابقهٔ طبقه میانی جامعه رخ داد و غرب برای بخش‌هایی از جامعه جذابیت‌هایی داشت. موج قابل توجهی از دانشجویان ایرانی، برای آموزش به ایالات متحده آمریکا و کشورهای اروپایی فرستاده شدند تا نیازهای داخلی کشور تأمین شود.

جمهوری اسلامی

با انقلاب ایران ابعاد گوناگون مهاجرت در ایران، همانند شمار مهاجران، تعلقات طبقاتی، دلایل مهاجرت، گروه‌های سنی و دیگر موارد، با تغییرات عمیقی روبرو شدند. تنها میان سال‌های ۱۹۸۰ و ۱۹۸۵، ده‌ها هزار ایرانی در کشورهای غربی درخواست پناهندگی دادند. مهاجرت ایرانیان به کشورهای غربی را در این دوران، می‌توان به دوره‌هایی جداگانه بخش‌بندی کرد. دورهٔ نخست از تابستان سال ۱۹۷۸ میلادی آغاز شد و تا زمستان سال ۱۹۷۹ م ادامه داشت.

بیشتر افرادی که در این دوره ایران را ترک کردند، به گونه‌ای با دولت پهلوی در ارتباط بودند. کمی پس از این دوران (سال ۱۹۸۲ میلادی) گروهی از روشنفکران ایرانی، که در گذشته از مخالفان حکومت شاهنشاهی بودند، با شکل‌گیری حکومت جمهوری اسلامی، ایران را ترک کردند و بیشتر به آمریکا، کانادا یا فرانسه رفتند. کمی بعد، موج بزرگی از مهاجرت در میان اقلیت‌های دینی ایران (یهودیان، ارمنیان و آسوری‌ها) شکل گرفت و اکثر آنان، به آمریکا رفتند.

با پدیداری ، ویژگی‌های مهاجران ایرانی، تغییراتی مهم پیدا کرد. از اواسط دههٔ هشتاد، شمار بسیاری از جوانان که به طبقه میانی و نسبتاً مرفه و شهرنشین ایران تعلق داشتند، به دلایل اجتماعی و سیاسی، ایران را به قصد آمریکا و اروپا، به ویژه کشورهایی چون: انگلستان، سوئد، دانمارک، نروژ و سپس آلمان، فرانسه ترک کردند.

از میان مهاجران ایرانی، آنانی که به ایالات متحدهٔ آمریکا مهاجرت کردند، از دیدگاه مالی و اجتماعی، بیش از دیگران به موفقیت رسیدند. بیشتر ایرانیان ساکن آمریکا، از تحصیلات بالا برخوردار هستند و در مقایسه با ایرانیان، فقط دو اقلیت هندی و تایوانی وجود دارند که از نظر تحصیلی در آمریکا، از موقعیت بالاتری برخوردارند. میانگین متوسط درآمد ایرانیان در ایالات متحده آمریکا، ۳۶ هزار دلار، رقمی حدوداً ۲۰ درصد بیش از حد متوسط بوده‌است. با پایان جنگ ایران و عراق، هنوز ایرانیان در حال مهاجرت بودند و روند آن متوقف نشد.

بر اساس آمار ارائه شده از سوی ، شمار ایرانیان غیرقانونی در ترکیه که توسط پلیس این کشور دستگیر شده‌اند، از ۲۱۲۸ تن در سال ۱۹۹۵ میلادی، به ۱۷۲۸۰ تن در سال ۲۰۰۰ میلادی افزایش یافته‌است. بسیاری از این ایرانیان به قصد ارائه‌دادن درخواست پناهندگی در اروپا، ایران را ترک کرده‌اند.

در آبان ۱۳۹۹، ، نماینده سردشت در مجلس با اشاره به ماجرای مرگ پنج عضو یک خانواده ایرانی که قصد پناهندگی به بریتانیا داشتند، گفت که «شرایط به گونه‌ای شده» که مردم ایران مثل این خانواده «هرچه دارند می‌فروشند» تا بتوانند به صورت قاچاق خود را به اروپا برسانند. او با اشاره به وضعیت بد صنعت و کشاورزی در شهر گفت که در پنج ماه گذشته، «بیش از هزار نفر» از جوانان سردشتی «از کشور مهاجرت کرده‌اند». به گفته وی برخی از مهاجرت‌ها به صورت خانوادگی صورت می‌گیرد و علت آن را ناتوانی افراد در «تأمین معیشت و ادامه زندگی» است.

تصویب در مجلس جمهوری اسلامی در سال ۱۴۰۰، جستجوی خیره‌کنندهٔ واژگانی چون «مهاجرت» و «مهاجرت به ترکیه» از ایران در را در پی داشت. گزارشی در می‌گفت: «تصمیم برای مسدودسازی اینترنت و ایجاد مزاحمت برای شهروندان ایرانی، منجر به افزایش پناهجویان ایرانی در نقاط مختلف جهان خواهد شد».

به شکلی گسترده در ایران رخ می‌دهد و مورد توجه بوده‌است. در سال ۲۰۰۵، مقامات دولتی در ایران اعلام داشتند که هر سال، میان ۱۵۰ هزار تا ۱۸۰ هزار متخصص و افراد آموزش‌دیده، ایران را ترک می‌کنند.

از مقصد اصلی متخصصان ایرانی محسوب می‌شود. تنها از سال ۱۹۸۸ تا ۱۹۹۸ میلادی، ۱۸۰ هزار ایرانی از سفارت کانادا در ایران، ویزای کار آن کشور را خواستند. در دوران ریاست جمهوری ، نخبه‌ترین دانشجویان ، برای ادامه دادن تحصیل، راهی کانادا و آمریکا می‌شدند. هم‌اکنون، اقامت در کشورهای غربی، برای طبقات گوناگون و بخش‌های وسیعی از جامعهٔ ایرانی، جذابیت بسیاری دارد.

ورزشکاران پناهنده و مهاجر ایرانی

مهاجرت و پناهندگی ورزشکاران ایرانی نیز شامل ورزشکاران مهم و مدال‌آور ایرانی می‌شود. به عنوان نمونه، در سال ۱۳۹۸، شماری از نام‌دارترین نخبگان ورزشی ایران، از این کشور مهاجرت کردند. محدودیت‌های سیاسی و اجتماعی از دلایل غالب این مهاجرت‌ها بوده‌اند. نمونه‌های سال ۱۳۹۸، شامل که دچار مشکل عدم امکان مسابقه‌دادن با حریفان اسرائیلی در ایران شد، از ایران مهاجرت کرد، به آلمان پناهنده شد و ملیت مغولستان را پذیرفت.

که با گرفتن مدال در ریودوژانیرو، تبدیل به نخستین و تنها زن مدال‌آور ایران در تاریخ بازی‌های المپیک شد، از ایران مهاجرت کرد و در خود نوشت: “من یکی از میلیون‌ها زن سرکوب شده در ایرانم که سال‌هاست هر طور خواستند بازی‌ام دادند. هر کجا خواستند بردند. هر چه گفتند پوشیدم. هر جمله‌ای دستور دادند تکرار کردم. هر زمان صلاح دیدند، مصادره‌ام کردند. مدال‌هایم را پای حجاب اجباری گذاشتند و به مدیریت و درایت خودشان نسبت دادند”.

وی همچنین بعداً اعلام داشت که قصد دارد برای تیم ملی آلمان مسابقه دهد و اعلام کرد که “من برایشان مهم نبودم. هیچکداممان برایشان مهم نیستیم، ما ابزاریم. فقط آن مدال‌های فلزی اهمیت دارد تا به هر قیمتی که خودشان نرخ گذاشتند از ما بخرند و بهره‌برداری سیاسی کنند، اما همزمان برای تحقیرت، می‌گویند: فضیلت زن این نیست که پاهایش را دراز کند!”. تنها سوپر استاد بزرگ وقت شطرنج ایران، که گلوله خورد و بازداشت نیز شد، که از داوران برجسته زن شطرنج جهان و تنها سر داور زن از قاره آسیا است و داور مطرح ایرانی، از ورزشکارانی هستند که در سال ۱۳۹۸ ایران را ترک کردند.

در سال ۱۳۹۹، ازچهره‌های مطرح در اسکی ملی ایران، اعلام داشت که پیش از حضور در مسابقات اسکی ایتالیا، به عنوان ضمانت برای بازگشت به ایران و عدم پناهنده‌شدن در خارج از این کشور، مجبور به ارائه دادن ۲ میلیارد تومان شده‌است.

در ۵ آبان ۱۴۰۰ امید احمدی‌صفا بوکسور سبک‌وزن ایران که برای حضور در مسابقات کیک‌بوکس به همراه تیم ملی کیک‌بوکسینگ ایران در حضور داشت، پس از راهیابی به فینال مسابقات، اردوی تیم را به مقصد ترک کرد.

در ۱۸ آبان ۱۴۰۰ دو ورزشکار ملی‌پوش به نام‌های علیرضا پیری و امیر غلام‌زادگان در مسابقات پرورش اندام قهرمانی جهان در به ایران بازنگشته و بر اساس گفته رسانه‌ها پناهنده شدند.

در ۲۱ آبان ۱۴۰۰ در مسابقات جهانی پاورلیفتینگ در ، امیر اسدالله‌زاده عضو تیم ملی این رشته ورزشی از بازگشت به ایران خودداری کرده و برای درخواست پناهندگی راهی آلمان شده‌است. وی در نروژ گفت: «سرپرست تیم سردار رضا فیروزی اصرار داشت پیراهنی را بپوشیم که عکس قاسم سلیمانی روی آن نقش بسته. گفتم این اقدام با مقررات ورزشی در تضاد است و منجر به محرومیت‌مان خواهد شد اما تهدید کرد که اگر امتناع کنم، در ایران با برخورد جدی مواجه خواهم شد».

پنجشنبه ۲۵ آذر ۱۴۰۰، شقایق باپیری از پناهنده شدن خود به دلیل محدودیت‌ها برای زنان و حجاب اجباری خبر داد. سابقه شش سال عضویت در تیم ملی هندبال زنان ایران و باشگاه سپاهان را دارد و از بازیکنان پرتجربه تیم ایران به‌شمار می‌رود. او پیش‌تر در لیگ هندبال اربیل عراق خانم گل شده بود.

، پس از کسب نقره یک‌ضرب در دسته ۸۷ کیلوگرم رقابت‌های قهرمانی وزنه‌برداری دختران جوانان جهان، روز ۲۰ اردیبهشت‌ ۱۴۰۱ در با برنامه قبلی و با هدف مهاجرت به کشوری دیگر هتل محل اقامت تیم ملی را در یونان ترک کرد و از آلمان درخواست پناهندگی کرد.

اسکی‌باز پر افتخار‌ این ورزش در ایران در اوایل اردیبهشت ۱۴۰۲ به پناهنده شد. وی در بازیهای آسیایی سال ۲۰۱۱ مدال برنز برای ایران کسب کرده بود.

سعید منتظر پرچی عضو تیم ملی ورزش بیماران خاص و پیوند اعضای ایران در اعلام پناهندگی کرد. وی برای شرکت در مسابقات جام جهانی بیماران خاص و پیوند اعضا به استرالیا سفر کرده بود. او با تیم ملی ورزش بیماران خاص و پیوند اعضای ایران ۲۷ فروردین‌۱۴۰۲ وارد استرالیا شد و در پنج رشته ورزشی مختلف، پنج مدال کسب کرد.

ملی‌پوش تکواندوی ایران در ۸ اردیبهشت ۱۴۰۲ به مهاجرت کرد و قصد دارد در این کشور دوران قهرمانی خود را دنبال کند. در به مدال نقره این رقابت‌ها که برای اولین بار و به‌صورت آزمایشی برگزار شد، دست یافت. مدال طلای مسابقات جام باشگاه‌های آسیا در سال ۲۰۱۹، مدال طلای جام فجر در سال ۲۰۱۹، مدال برنز جام ریاست فدراسیون جهانی در سال ۲۰۱۹، مدال طلای تیمی جام جهانی در سال‌های ۲۰۱۷ و ۲۰۱۹، مدال طلای تیمی المپیاد دانشجویان جهان در سال ۲۰۱۹ و مدال طلای مسابقات هنرهای رزمی در سال ۲۰۱۷ از افتخارات این ملی‌پوش تکواندوی ایران است.

عضو تیم ملی وزنه‌برداری زنان ایران در اردیبهشت ۱۴۰۱ به مهاجرت کرد و پناهنده شد. وی بیش از پنج سال است در رشته وزنه‌برداری به طور حرفه‌ای فعالیت می‌کند، حدود سه سال عضو تیم ملی ایران بود. با اینکه او در وزنه‌برداری ایران سهمیه المپیک را به عنوان نخستین زن در ایران به‌دست آورده بود، ولی به‌دلیل واکنش کمیته انضباطی به اعتراض او این شانس را از دست داد.

اواخر اردیبهشت ۱۴۰۱ متین بالسینی شناگر تیم ملی ایران به پناهنده شد. وی هشت بار رکورد ۲۰۰ متر پروانه ایران را در استخر مسافت کوتاه و بلند شکست و رکورددار ماده ۲۰۰ متر ایران بود.