نصب کنتاکتور در مدار فتوسل

رله  چیست و انواع آن کدامند؟

رله و الکتروشتاب عنصری است که مانند کلید تبدیل عمل می کند با این تفاوت که جریانی که به بوبین آن وصل می کنیم، عمل قطع و وصل کردن تیغه های داخلی آن را انجام می دهد ، کنتاکتور نیز مانند یک رله است ،  پس اگر خودمانی تر بگوییم “کنتاکتور ها مانند همان رله ها عمل می کنند با این تفاوت که قدرت بیشتری دارند” و ما می توانیم جریان های بزرگتری را با آنها قطع و وصل کنیم ، کنتاکتورها بیشتر در برق صنعتی استفاده می شوند و هم برای برق تک فاز و هم سه فاز کاربرد دارند.

پس باز هم اگر بخواهیم ساده تر صحبت کنیم، ما به این خاطر در این مدار از کنتاکتور استفاده می کنیم چون، زورِ فتوسل نمیرسد که تعداد زیادی چراغ را روشن کند  و ما زورِ کمِ فتوسل را به بوبین کنتاکتور می دهیم تا کنتاکتور فعال شود و تیغه داخلی آن که زور بیشتری دارد، عمل خاموش و روشن کردن چراغ ها را انجام دهد.

اینکه در این مدار از کنتاکتور تک فاز استفاده کنید یا سه فاز، فرقی نمی کند، ولی از آنجایی که کنتاکتور سه فاز در بازار به راحتی پیدا می شود و تفاوت قیمت چندانی هم با کنتاکتور تک فاز ندارد، ما در مدار زیر از کنتاکتور سه فاز استفاده می کنیم ، در این صورت دو تا از تیغه های کنتاکتور سه فاز بدون استفاده خواهد بود و فقط یکی از تیغه های آن استفاده می شود، در تصویر زیر یک کنتاکتور سه فاز را مشاهده می کنید.

همان طور که مشاهده می کنید، کنتاکتور بالا  ۱۰  ترمینال (یا همان پیچ اتصال) دارد، که با اسم های A1 و A2 و L1 و T1 و L2 و T2 و L3 و T3 و ۱۳NO و ۱۴NO نامگذاری شده است.

هرگز از تعدادِ زیادِ ترمینال های کنتاکتور نترسید، روش اتصال کنتاکتورها بسیار ساده است ، بر روی کنتاکتور دو ترمینال وجود دارد که با علامت A1 و A2 مشخص شده اند، این دو ترمینال ، جهت تغذیه بوبین های کنتاکتور هستند، یعنی وقتی شما فاز را به A1 و نول را به A2 وصل کنید، بوبین کنتاکتور عمل می کند و وقتی بوبین کنتاکتور فعال شود،

• ترمینالِ L1 را به T1 وصل می کند.
• ترمینالِ L2 را به T2 وصل می کند.
• ترمینالِ L3 را به T3 وصل می کند.
• و در کنتاکتور بالا 13NO را به 14NO وصل می کند. البته بعضی از کنتاکتور ها این تیغه آخری را ندارند و فقط سه تیغه بالا را دارند.

همان طور که گفتیم این یک کنتاکتور سه فاز است پس ما فقط تیغه L1 و T1 را استفاده می کنیم و با تیغه های دیگر کاری نداریم. اکنون به نقشه اتصال کنتاکتور به فتوسل توجه کنید.

نقشه نصب کنتاکتور در مدار فتوسل

حالا فرض کنید که می خواهید در یک محوطه یا پارک که تعداد زیادی پایه چراغ وجود دارد، یک فتوسل نصب کنید، به طوری که چراغ ها به صورت اتوماتیک در شب روشن و در روز خاموش شوند. ما نقشه آن را برای شما ترسیم کرده ایم. برای بزرگ تر شدن نقشه، روی آن کلیک کنید. نقشه نصب کنتاکتور در مدار فتوسل نوری و نجومی را در سایت ما به همراه جزئیات آن مشاهده می کنید.

همان طور که مدار بالا مشاهده می کنید، سیم فاز ابتدا وارد فتوسل می شود ( از طریق سیم قهوه ای) آنگاه زمانی که فتوسل تشخیص دهد که هوا تاریک شده است، فاز خروجی را فعال می کند و فاز از طریق سیم قرمز رنگ، از فتوسل به بوبین کنتاکتور می رسد (به ترمینال A1). بوبین آهنربایی شده و تیغه ها را به سمت عقب می کشد، با این جابجایی تیغه ها، ترمینال L1 با T1 تماس پیدا می کند و سیم فاز به چراغ ها می رسد.

نکته: حتی یک فتوسل ۶ آمپر هم برای مدار بالا جوابگوست و نیازی به هزینه کردن اضافی نیست.

نکته: هر چقدر تعداد چراغ ها بیشتر باشد و مدار نیاز به جریان بیشتری داشته باشد، نیاز به تعویض و تقویت فتوسل نیست ، تنها باید ظرفیت کنتاکتور را بالا ببرید، کنتاکتورها با انواع و اندازه های مختلفی در بازار موجودند و از ۱ آمپر تا چند هزار آمپر موجودند.

نکته: اگر تا به حال کنتاکتور خریداری نکرده اید، و در انتخاب یک کنتاکتور با ظرفیت مناسب دچار تردید هستید، یک کنتاکتور با ظرفیت ۱۶ یا ۲۵ آمپر انتخاب کنید، فکر نمی کنیم در پروژه های معمول در برق ساختمان، شما نیاز به جریانی بیشتر از این داشته باشید، پس نیازی به هزینه کردن اضافی و خرید کنتاکتورهای آمپر بالا نیست و قیمت این کنتاکتور ها زیاد گران نیست .

نکته: زمانی که شما یک کنتاکتور ۱۶ آمپر تهیه می کنید، یعنی هر یک از تیغه های آن حداکثر می تواند ۱۶ آمپر جریان را تحمل کند، پس اگر نیاز به جریانی بالاتر از ۱۶ آمپر داشتید نیازی به خرید یک کنتاکتور با ظرفیت بالاتر نیست. کافیست هر سه ترمینال L1 و L2 و L3 را به یکدیگر وصل کنید (با یک تکه سیم اتصال کوتاه کنید) و هر سه ترمینال T1 و T2 و T3 را هم به یکدیگر وصل کنید  و بقیه نقشه را مانند تصویر بالا وصل کنید ، در این صورت از تمام ظرفیت کنتاکتور استفاده کرده اید و حالا می توانید تا سه برابر بیشتر از کنتاکتور جریان بکشید، توجه داشته باشید در این صورت نیاز به استفاده از سیم های مناسب دارید، تا سیم های شما هم جوابگوی مدار باشد.

نکته: کنتاکتوری که در تصویر بالا مشاهده کردید ، اندازه ای در حدودِ ۳ برابر یک کلید مینیاتوری معمولی دارد و به راحتی روی ریل در داخل یک جعبه فیوز نصب می شود.

توجـــه : از آنجایی که فتوسل در فضای باز قرار می گیرد ، تأثیرات محیطی ، عمر مفید آن را کم می کند ، بنابراین قطعه الکترونیکی با نام ساعت نجومی بهترین جایگزین فتوسل است که می تواند طول و عرض جغرافیایی مکان مورد نظر ، به همراه ساعت ، تاریخ ، طلوع و غروب خورشید و دیگر اطلاعات لازم را در حافظه آن ذخیره نمود تا به طور اتومات ، سیستم روشنایی را کنترل نماید .

ساعت نجومی

ساعت نجومی یکی از مواردی است که برای کنترل خودکار روشنایی استفاده می کنیم، در آموزش های گذشته راجع به بستن مدار فتوسل با کنتاکتور و بستن مدار فتوسل بدون کنتاکتور آموزش دادیم که چگونه می توانیم از فتوسل ها برای کنترل روشنایی طبق طلوع و غروب خورشید استفاده کنیم ولی مدار فتوسل در محوطه باز و بیرونی استفاده می شود و این یک عیب به شمار می رود که شراط محیط از قبیل گرد و خاک، نور خورشید، بارندگی و… روی فتوسل تاثیر منفی گذاشته و باعث می شود طول عمر مفید فتوسل کاهش پیدا کند.

راه حل این موضوع استفاده از ساعت نجومی است و با دانستن این موضوع که ساعت نجومی چیست و چه کاربردی دارد و نحوه نصب ساعت نجومی چگونه است می توانیم از ساعت نجومی استفاده کنیم. ساعت نجومی در داخل تابلو نصب می شود و از آسیب های شرایط محیطی در امان است و این نکته ی ارزشمند باعث می شود که طول عمر آن افزایش پیدا کند.

ساعت نجومی شیواامواج یک نمونه از ساعت نجومی است که حافظه داخلی دارد و موقعیت جغرافیایی هر استان در ایران به صورت شماره های ۱–۲–۳ و… در آن ذخیره است و هر شماره مربوط به یک استان است و همچنین می توانیم طول وعرض جغرافیایی مکان مان را در منابع معتبر در اینترنت پیدا کنیم و در ساعت نجومی وارد کنیم تا طبق طلوع و غروب خورشید، روشنایی مکان ما خاموش و روشن شود.

نحوه سیم بندی ساعت نجومی

نحوه نصب ساعت نجومی به این صورت است که ما یک فاز و یک نول در ورودی به آن اعمال می کنیم و یک فاز خروجی دارد که در آمپر های مختلف است و این فاز خروجی را میتوانیم مستقیم به مصرف کننده وصل کرده و یک نول هم به مصرف کننده متصل کنیم. اگر هم تعداد لامپ های زیاد بود و خواستیم از ساعت نجومی استفاده کنیم می توانیم از کنتاکتور استفاده کنیم مانند نصب فتوسل با کنتاکتور می توانیم ساعت فرمان نجومی هم به کنتاکتور متصل کنیم.

نحوه نصب ساعت نجومی به همراه کنتاکتور یه این صورت است که فاز و نول را به ورودی ساعت نجومی داده و و فاز خروجی را به A1 کنتاکتور وصل کنیم و نول هم A2 کنتاکتور دهیم و در قسمت قدرت کنتاکتور هم فاز را یه یکی از پیچ های ۱،۳ یا ۵ میدهیم و از پیچ مقابل آن فاز خروجی را به مصرف کننده می بریم و نول هم به مصرف کننده می دهیم.

نکته : اگر برق ما تک فاز است میتوانیم پیچ ها ۱،۳،۵ را به هم متصل کرده و در خروجی هم پیچ های ۲،۴،۶ را به هم متصل کرده تا از تمام توان کنتاکتور و تمام پلاتین کنتاکتور استفاده کنیم.

نحوه تنظیم ساعت فرمان

به دلیل داشتن گزینه های فراوان در ویدیوی زیر می توانید مشاهده کنید، در حالتی که برق تغذیه ساعت نجومی را وصل کنیم اعدادی به صورت اتوماتیک نمایش داده خواهد شد که به صورت پیش فرض است و ما باید طبق ویدیوی بالا آن را تنظیم کنیم. به ترتیب اعدادی که پس از روشن کردن ساعت نجومی نمایش داده میشود زمان فعلی،تاریخ فعلی،زمان غروب و زمان طلوع است که از طریق دکمه ها روی ساعت نجومی این مقادیر نیز قابل تنظیم است.

چرا باید فتوسل را به کنتاکتور وصل کرد؟

در مطلب قبلی که در آن ساختمان فتوسل و مکانیزم کار این دستگاه را توضیح دادم، گفتم که این دستگاه ظرفیت مشخص و محدودی دارد. در صورتی که بخواهیم جریانی بیشتر از حد توان فتوسل از آن بگیریم، رله داخلی که در واقع قلب دستگاه است می سوزد. فتوسل قابل تعمیر نیست و بعد از سوختن رله داخلی، باید سراغ یک فتوسل دیگر بروید.

در حال حاضر در بازار فتوسل های با قدرت بالا وجود ندارد و گستره توان انواع مختلف این دستگاه گستره پهناوری نیست. در واقع شما می توانید تعداد مشخصی لامپ به فتوسل وصل کنید. در واقع باید گفت تنوع توان فتوسل ها به هیچ وجه به تنوع مصرف وسایل روشنایی موجود درباره همخوانی ندارد.

خبر خوب اینجاست که به کمک فناوری می توانیم این ضعف را پوشش دهیم و لامپ های با مصرف بالا را هم با فتوسل های معمولی و با ظرفیت محدود کنترل کنیم. همانطور که در مقاله قبلی درباره فتوسل نوشتم، برای انجام این کار باید از وسیله ای به نام کنتاکتور استفاده کنید. برای دریافت اطلاعات بیشتر حتما مقاله فتوسل چند لامپ را می تواند روشن و خاموش کند را مطالعه کنید . به کمک فناوری می توانیم این ضعف را پوشش دهیم و لامپ های با مصرف بالا را هم با فتوسل های معمولی و با ظرفیت محدود کنترل کنیم.

کنتاکتور چیست؟

کنتاکتور وسیله ای است که در آن با استفاده از خاصیت الکترومفناطیس تعدادی کنتاکت به یکدیگر وصل یا از یکدیگر جدا می شوند. از این خاصیت جهت قطع و وصل و یا تغییر اتصال مدار استفاده می شود. هر کنتاکتور معمولاً دارای سه کنتاکت اصلی برای مدارمی باشد.

کنتاکتور از دو هسته E شکل که یکی ثابت و دیگری متحرک است، تشکیل می شود. در میان هسته ثابت یک سیم پیچ قرار دارد که با عبور جریان از آن نیرویی ایجاد می شود که هسته متحرک را به هستۀ ثابت متصل می کند. با حرکت هسته متحرک، تعدادی کنتاکت باز، بسته و تعدادی کنتاکت بسته، باز خواهند شد. کنتاکتور از دو هسته E شکل که یکی ثابت و دیگری متحرک است، تشکیل می شود

کنتاکتورها در توان های بسیار متنوعی تولید و عرضه می شوند. این دستگاه ها در واقع کلیدهای قطع و وصل صنعتی هستند که می توانند مدارهای با ولتاژ بسیار بالا را کنترل کنند. از کنتاکتورهای با ولتاژ پایین تر در مصارف کم حجم تر استفاده می شود. این گستره بزرگ تنوع توانی کنتاکتور به ما این امکان را می دهد تا با استفاده از این قطع در مدار، هر روشنایی را با کمک فتوسل روشن و خاموش کنیم.

برای اینکه بخواهیم کنتاکتور را وارد مدار فتوسل کنیم، باید این دستگاه را به تیغه کنتاکتور متصل کنیم. در واقع در مدار جدید، کنتاکتور مانند یک کلید قطع و وصل بزرگ عمل می کند که از رله فتوسل فرمان می گیرد. به بیان ساده تر با اجرای این مدار، شما فتوسل را مامور می کنید هرگاه نور محیط کم شد، به کنتاکتور دستور وصل جریان برق و هرگاه نور محیط زیاد شد، به کنتاکتور دستور قطع جریان بدهد. برای اینکه بخواهیم کنتاکتور را وارد مدار فتوسل کنیم، باید این دستگاه را به تیغه کنتاکتور متصل کنیم.

آموزش نصب فتوسل به کنتاکتور

کنتاکتورها در دو نوع تک فاز و سه فاز تولید می شوند. در این مدار، تفاوتی نمی کند که شما از یک کنتاکتور سه فاز استفاده کنید یا تک فاز. به دلیل اینکه قیمت و مدار این کنتاکتورها تفاوت چندانی ندارند توصیه می شود از کنتاکتور سه فاز استفاده کنید تا بعدا در صورت نیاز بتوانید از همه ظرفیت آن بهره ببرید. اگر کنتاکتور سه فاز باشد، از یک فاز آن استفاده می کنید.

یک کنتاکتور استاندارد ۱۰ ترمینال (یا همان پیچ اتصال) دارد. که با اسم های A1 و A2 و L1 و T1 و L2 و T2 و L3 و T3 و ۱۳NO و ۱۴NO نام گذاری شده است.روش اتصال کنتاکتورها بسیار ساده است. البته بازهم باید تاکید کنم که ساده بودن این کار به این معنی نیست که افراد بی تجربه و ناوارد می توانند به سادگی آن را انجام دهند. این کار برای افراد باتجربه و آشنا به فن ساده است.

کنتاکتورها در دو نوع تک فاز و سه فاز تولید می شوند. آن رآن روی کنتاکتور دو ترمینال وجود دارد که با علامت A1 و A2 مشخص شده اند، این دو ترمینال، جهت تغذیه بوبین های کنتاکتور هستند، یعنی وقتی شما فاز را به A1 و نول را به A2 وصل کنید، بوبین کنتاکتور عمل می کند و وقتی بوبین کنتاکتور فعال شود، ترمینالِ L1 را به T1 وصل می کند، ترمینالِ L2 را به T2 وصل می کند و ترمینالِ L3 را به T3 وصل می کند.

اگر کنتاکتور شما سه فاز است در این مدار فقط تیغه L1 و T1 به کار می آیند. برای نصب یک کنتاکتور در یک مدار که فتوسل چند لامپ روشنایی را مدیریت می کند، سیم فاز ابتدا وارد فتوسل می شود آن گاه زمانی که فتوسل تشخیص دهد که هوا تاریک شده، فاز خروجی را فعال می کند و تغذیه کنتاکتور فعال می شود و جریان وارد مدار لامپها می شود. اگر نمی دانید مدار این لامپ ها را چطور ببندید، آموزش های مربوط به آن را مطالعه کنید یا از یک متخصص کمک بگیرید. اگر کنتاکتور شما سه فاز است در این مدار فقط تیغه L1 و T1 به کار می آیند.

چرا باید فتوسل را به کنتاکتور وصل کرد؟

فتوسل ها ظرفیت مشخص و محدودی در جریانی که می توانیم از آن ها بگیریم دارند و اگر بیشتر از آن از فتوسل جریان بکشیم، رلۀ داخل فتوسل خواهد سوخت. ولی گاهی اوقات پیش می آید که اگر بخواهیم یک دستگاه با توان و آمپر مصرفی بالایی را با یک فتوسل خاموش و روشن کنیم، در حالی که آمپر خروجی فتوسل جوابگو نیست. در این صورت باید از کنتاکتور در مدار فتوسل استفاده کنیم.

ما به این خاطر در این مدار از کنتاکتور استفاده می کنیم چون، توان فتوسل نمی رسد که تعداد زیادی چراغ را روشن کند، و ما توان کم فتوسل را به بوبین کنتاکتور می دهیم تا کنتاکتور فعال شود و تیغه داخلی آن که توان بیشتری دارد، عمل خاموش و روشن کردن چراغ ها را انجام دهد.

نحوه خواندن مقادیر روی فتوسل

بر روی فتوسل یک سری مشخصات نوشته شده است که تا چند آمپر جواب میدهد و ورودی و خروجی کدام سیم است. مشخصاتی که روی فتوسلی که در عکس میبینید نوشته 10A و input:B&W  output:W&R به این معنی که تا ۱۰ آمپر جریان جواب میدهد و سیم سیاه و سفید ورودی است. (سیم سیاه به فاز و سیم سفید به نول وصل میشود) و سیم قرمز و سفید به خروجی (سیم قرمز به A1 وسیم سفید به نول که در اینجا میبینیم یک سیم سفید وجود دارد که مشترک است) وصل میشود. در اینجا فرقی نمیکند که فتوسل چند آمپر باشد، حتی اگر آمپر آن کم باشد از نظر اقتصادی هم به صرفه تر هست .

نحوه اتصال فتوسل به کنتاکتور

این که در این مدار از کنتاکتور تک فاز استفاده کنید یا سه فاز، فرقی نمی کند، ولی از آن جایی که کنتاکتور سه فاز در بازار به راحتی پیدا می شود و تفاوت قیمت چندانی هم با کنتاکتور تک فاز ندارد، ما در مدار زیر از کنتاکتور سه فاز استفاده می کنیم. در این صورت دو تا از تیغه های کنتاکتور سه فاز بدون استفاده خواهد بود و فقط یکی از تیغه های آن استفاده می شود. در تصویر زیر یک کنتاکتور سه فاز را مشاهده می کنید.

همان طور که مشاهده می کنید، کنتاکتور بالا ۱۰ ترمینال (یا همان پیچ اتصال) دارد. که با اسم های A1 و A2 و L1 و T1 و L2 و T2 و L3 و T3 و 13NO و ۱۴NO نام گذاری شده است. روش اتصال کنتاکتورها بسیار ساده است. بر روی کنتاکتور دو ترمینال وجود دارد که با علامت A1 و A2 مشخص شده اند، این دو ترمینال، جهت تغذیه بوبین های کنتاکتور هستند، یعنی وقتی شما فاز را به A1 و نول را به A2 وصل کنید، بوبین کنتاکتور عمل می کند و وقتی بوبین کنتاکتور فعال شود،

ترمینالِ L1 را به T1 وصل می کند.

ترمینالِ L2 را به T2 وصل می کند.

ترمینالِ L3 را به T3 وصل می کند.

و در کنتاکتور بالا ۱۳NO را به ۱۴NO وصل می کند. البته بعضی از کنتاکتور ها این تیغۀ آخری را ندارند و فقط سه تیغه بالا را دارند.

همان طور که گفتیم این یک کنتاکتور سه فاز است پس ما فقط تیغه L1 و T1 را استفاده می کنیم و با تیغه های دیگر کاری نداریم. حال به نقشه اتصال کنتاکتور به فتوسل توجه کنید.

آموزش نصب:

حالا فرض کنید که می خواهید در یک محوطه یا پارک که تعداد زیادی پایه چراغ وجود دارد، یک فتوسل نصب کنید، به طوری که چراغ ها به صورت اتوماتیک در شب روشن و در روز خاموش شوند. ما نقشه آن را برای شما ترسیم کرده ایم.

همان طور که مدار بالا مشاهده می کنید، سیم فاز ابتدا وارد فتوسل می شود (از طریق سیم قهوه ای) آن گاه زمانی که فتوسل تشخیص دهد که هوا تاریک شده است، فاز خروجی را فعال می کند و فاز از طریق سیم قرمز رنگ، از فتوسل به بوبین کنتاکتور می رسد (به ترمینالA1) بوبین آهنربایی شده و تیغه ها را به سمت عقب می کشد. با این جابجایی تیغه ها، ترمینال L1 با T1 تماس پیدا می کند و سیم فاز به چراغ ها می رسد.

نکته:

ورودی کنتاکتور فرقی نمی کنه که سیم سه فاز وصل باشه یا تک فاز چون که خروجی ما سه فاز نیست یعنی می شه یک سیم تک فاز آورد و بین ورودی انشعاب گرفت و بسته به شرایطی که نیاز هست اون رو می بندیم.

نکته:

اگه سیم A1 و A2 را جابه جا ببندیم اشکالی پیش نمی یاد؛ به خاطر ترتیبش معمولاً خروچی فتوسل رو به A1 و A2 رو به نول وصل می کنن (چون که A1 و A2 دو سر بوبین هستش و فرقی نمی کنه که به کدوم وصل شه) و ۴ ۵ ۶ هم خروجی کنتاکتور هست و اون ها رو به لامپ، پروژکتور و هر چیزی که قراره روشن خاموش شه وصل می کنیم به تمام چیزایی که قراره وصل شه هم توجه می کنیم که چقدر جریان می کشه.

مثلاً:

قراره ۹ تا نورافکن ۱۰۰۰ وات وصل بشه خب ما میایم ۹ رو ضرب ۱۰۰۰ می کنیم که میشه ۹۰۰۰ وات. اینو تقسیم بر ۲۲۰ می کنیم می شه ۴۰/۹۰

خب این همه جریان رو با خود فتوسل نمی شه مدیریت کرد، یه کنتاکتور ۱۶A کافیه

جریان رو می شه از این فرمول به دست آورد:

I=P/V جریان (آمپر) = توان (وات) تقسیم بر ولتاژ (ولت)

اگر بیایم کنتاکتور ۱۶ آمپر بگیریم برای این مقدار جریان کافیه چون هر ورودی کنتاکتور حداکثر ۱۶ آمپر میتونه از خودش عبور بده که ما می تونیم اون رو بین ورودی ها تقسیم کنیم.