در این مقاله به الزاماتی در خصوص سیستم های لوله کشی آب و فاضلاب اشاره شده است.
لوله آب فاضلاب
لوله آب فاضلاب در سیستم فاضلابی همانطور که از نامش پیداست وظیفه هدایت مواد زائد تا چاه خارج از ساختمان را دارد. طراحی نصب این لوله در ساختمان ها به صورت بالا به پایین است و علت این کار این است که در جهت رو به زمین نیروی گرانش به کمک لوله های فاضلابی آمده تا برای حمل سریع تر مواد فاضلابی مفید واقع شود.
لوله های ونت یا هواکش
این لوله ها در اصل به منظور ایجاد تهویه در کنار لوله های فاضلاب در ساختمان مورد استفاده قرار می گیرند و وظیفه دوم این لوله ها این است که با تولید جریانات و فشار هوا در لوله های فاضلابی به تخلیه و حرکت مواد فاضلابی کمک کنند. شکل قرار گیری لوله هوای هواکش در امتداد ساختمان است و برخلاف لوله های فاضلاب رایزر لوله های ونت به صورت بالا رونده قرار می گیرد. علت اصلی تهویه نامطبوع در سیستم فاضلابی ساختمان بیشتر به علت نصب غلط لوله های ونت می باشد.
سیفون
سیفون نیز بخش لاینکف در سیستم فاضلاب به شمار می رود. استفاده از سیفون در زیر سینک، داخل حمام و توالت برای جلوگیری از خشکی لوله آب فاضلاب لازم است. سیفون ها به دلیل شکل گلوگاهی در خود همیشه مقداری آب برای جلوگیری از خشکی لوله آب فاضلاب در خود نگه می دارند. فایده این کار این است که حشرات و بوی نامطبوع دیگر نمی توانند وارد ساختمان شوند.
انواع روش های لوله کشی فاضلاب در ساختمان را می توان به دو دسته تقسیم بندی کرد:
- لوله کشی فاضلاب به صورت سنتی و لوله کشی فاضلاب به صورت زیر سقفی
- لوله کشی فاضلاب در داخل ساختمان را می توان با استفاده از لوله های چدنی، پوشفیت و پلیکا در هر دو شیوه لوله کشی فاضلاب در ساختمان اجرا کرد. هرچند استفاده از لوله های چدنی در لوله کشی زیر سقفی بسیار حساس است و لوله ها باید به درستی مهار شوند. از این رو امروزه غالبا از لوله های پلیکا و پوش فیت در لوله کشی فاضلاب استفاده می کنند .
لوله کشی فاضلاب ساختمان به صورت سنتی
در این روش از لوله کشی فاضلاب لوله ها به صورت کف خواب در ساختمان قرار می گیرند. به این روش لوله کشی فاضلاب سنتی می گویند چون از قدیم نحوه لوله کشی فاضلاب در ساختمان به این صورت بوده است. در این شیوه بعد از اتصال لوله های هواکش و سیفون ها به لوله فاضلاب آنها را در کف ساختمان در حال ساخت یا بازسازی شده در زیر مصالحی همچون سیمان می پوشانند.
لوله کشی فاضلاب ساختمان به شیوه زیر سقفی
لوله کشی فاضلاب در ساختمان به صورت زیر سقفی به این صورت است که لوله ها به جای خوابده شدن در کف ساختمان از زیر سقف عبور می کنند. در واقع تنها تفاوت اجرای لوله کشی سنتی و زیر سقفی در نحوه قرار گیری آن ها در ساختمان می باشد. فاکتورهایی که نشان دهنده یک لوله کشی فاضلاب مناسب در ساختمان هستند را می توان در زمینه هایی همچون سرعت حرکت مواد فاضلابی، عدم انتشار بوهای فاضلابی، دسترسی راحت به لوله ها در مواقع ضروری و طول عمر لوله ها بررسی نمود.
انواع لوله های فاضلاب
- لوله های چدنی
- لوله های پلیکا از جنس نیمه قوی و قوی
- لوله های گالوانیزه
- لوله های پلی اتیلن
- لوله هاس پوش فیت
- لوله های پلی ونیل کلراید (PVC)
لوله های چدنی
در گذشته برای لوله کشی ساختمان از این لوله استفاده می کردند و به دلیل اجرایی سخت و دشوار ، سنگین بودن لوله ، پرهزینه بودن ، زمان بر بودن در اجرا و جرم گیر بودن، کوچک شدن سایز داخلی لوله و رسوب پذیری لوله دیگر در ساختمان ها از این لوله استفاده نمی کنند. لوله های چدنی به دو نوع دسته تقسیم می شوند: لوله با سرکاسه و بدون سرکاسه.
لوله پلیکا
امروزه در ساختمان ها به دلیل سبک بودن لوله و اتصالات ارزان بودن ، کم هزینه بودن در اجرا، کم هزینه بودن ابزار و وسایل برای اجرای لوله کشی فاضلاب ، سرعت بالای اجرای لوله کشی ، بیشتر این نوع لوله ها استفاده می کنند.
انجام کار با این لوله پلیکا به این صورت است که سر لوله را با پیک نیک داغ کرده و بعد از آن سطح بیرونی لوله دیگر را به مقدار کافی چسب کاری کنید و لوله را داخل یک دیگر بگذارید و در مدت زمان خیلی کم این دو لوله به هم می چسبند.
لوله پلی اتیلن
این نوع لوله ها با سه چگالی متفاوت ساخته می شوند کم ، متوسط ، زیاد که هر کدام مزایا و معایب خود را دارند. نوع سوم که چگالی زیادی دارند وزن بالایی دارد که سنگین اسن است ولی از دو نوع دیگر خود مقاومت ، سختی ، زبری و قابلیت بالایی دارد.
لوله های پوش فیت
لوله های پوش فیت از کیفیت از پلیکا قوی تر است. این لوله ها را به صورت سه پایه برش می زنند. اتصالات پوش فیت برعکس اتصالات پلیکا که توسط چیب به هم می چسبند و در داخل هر اتصال یک اورینگ قرار دارد که دو اتصال را به وصل می کند و اتصالات را آب بندی می کند.
لوله های پلی ونیل کلراید:(PVC)
این لوله های PVC با دو جنس فشار قوی و فشار ضعیف در بازار وجود دارد. برای سیستم های فاضلاب ساختمانی از لوله فشار قوی استفاده می شود. از معایب این نوع لوله ها این است که شکننده بودن در برابر سرما و گرما مقاومت کمی دارند.
مقررات و استانداردها
مقررات لوله کشی شامل حداقل استانداردهای قابل قبول جهت طراحی و نصب سیستم هایی از قبیل فاضلاب لوازم بهداشتی می باشد. مقررات متفاوتی در شهرها و کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می گیرند. اطلاعات مربوط به طراحی سیستم فاضلاب لوازم بهداشتی در مقررات لوله کشی هر منطقه ای ذکر گردیده است که باید در طراحی و اندازه گذاری لوله ها مورد استفاده قرار گیرد.
- استاندارد EN BS 12056
- استاندارد IPC و UPC
جریان فاضلاب در لوله قائم
فاضلاب پس از ورود به لوله قائم، تحت تاثیر نیروی جاذبه شتاب گرفته و پس از طی مسافتی کوتاه به صورت غشایی به دیواره آن چسبیده و در مرکز لوله حفره ای جهت عبور هوا ایجاد می نماید.
این غشاء تا زمانی که نیروی اصطکاک اعمال شده از طرف جداره لوله به آن با نیروی گرانش برابر شود شتاب می گیرد. از این نقطه به بعد در صورتیکه مسافت سقوط به اندازه کافی بوده و انشعاب دیگری به لوله قائم متصل نگردد، ضخامت غشاء و سرعت آن تا انتهای لوله قائم ثابت و بدون تغییر خواهد ماند.
دکتر هانتر و داوسن در بررسی های جداگانه دریافتند که تغییرات شدید فشار تا زمانی‌که میزان پرشدگی بیش از 3/1 تا 4/1 لوله قائم باشد اتفاق نمی افتد. اکثر جداول در استانداردها بر اساس نسبت پرشدگی 4/1 و یا 24/7 سطح مقطع لوله تهیه شده است.
ظرفیت عبور جریان در لوله قائم
بر اساس تحقیقات، معیار ظرفیت جریان فاضلاب در لوله قائم به سطح مقطع پرشدگی نسبت به سطح مقطع لوله قائم، زمانی‌که فاضلاب به سرعت حد می رسد، بستگی دارد. ظرفیت عبور جریان به صورت تابعی از قطر لوله قائم و نسبت سطح مقطع پرشدگی بیان می شود.
Q= 27.8 ×rs5/3×D8/3
که در آن:
- Q : ظرفیت عبور فاضلاب بر حسب gpm
- rs : نسبت سطح مقطع اشغال شده توسط فاضلاب به سطح مقطع لوله قائم
- D: قطر لوله قائم برحسب in
تست لوله کشی فاضلاب
لوله کشی ساختمان با هر نوع لوله ای که اجرا میشود، باید پس از اجرا تست شود. تست لوله کشی فاضلاب دو نوع است.
1- تست آب بند 2- تست آب رو
لوله کشی با تست آب بند را با پر کردن کل سیستم ساختمان و چند ساعت یا چند روز تحت فشار بودن انجام میدهند. اگر لوله کشی ساختمان از این نوع تست بدون نشت آب بدون ایراد باشد، لوله کش بسیار کار قوی و حرفه ای انجام داده است.
لوله فاضلاب با تست آب رو برای ساختمانهای کوچک و لوله کشی با پلیکا میباشد. در تست آبرو را بدون کیپ کردن در لوله ها رها میکنند و فاضلاب را به سمت فاضلاب شهری یا چاه هدایت میکنند, اگر نشت نداد کار با موفقیت انجام شده است.
چند نکته مهم در مورد لوله کشی بر گرفته شده از نقشه لوله کشی فاضلاب
- رعایت کردن شیب لازم در مسیر لوله های فاضلاب
- در مسیر ورودی فاضلاب مانند روشویی ، ماشین لباسشویی و ظرف شویی به جز این مواردی که نام برده شد بقیه لوله ها ازاتصالات ۴۵ درجه به جاب ۹۰ درجه استفاد کنید.
- در هنگام استفاده از لوله و اتصالات حتما دقت کنید که ترک یا شکستگی نداشته باشد.
- حتما لوله و اتصالات را از سیم یا بست ببندید.
- در لوله کشی فاضلاب با لوله های پلیکا حتما از چسب های قوی مخصوص لوله پلیکا استفاده کنید و به صورت کافی این چسب ها را به لوله ها بزنید.
- تمامی سیفون های استفاده شده در مسیر فاضلاب دارای هواکش باشند.
- قطر لوله ای فاضلاب بزرگتر از ۲ اینچ و ونت بزرگتر از ۲٫۵ اینچ باشد واتصالات از نوع پلی اتیلن جوشی و جنس لوله ها کوچکتر از این موارد باشد.
- لوله های گالوانیزه نباید در هیچ حالتی در کف و زیر کف لوله کشی شود.
- اجرای نقشه لوله کشی فاضلاب ساختمان بایدطبق نقشه در مبحث مقرارت ملی ساختمان انجام شود.
- افراد لوله کش باید آزمایش اولیه سیستم لوله کشی ساختمان را قبل از نصب لوازم بهداشتی انجام دهد.
- آزمایش اولیه لوله کشی با آب باید به مدت ۱۵ دقیقه و تحت فشار ۶ متر ستون آب باشد.
- اتصال کل وسایل بهداشتی به شبکه فاضلاب باید با سیفون برقرار باشد.
- کل لوله هایی که مسیر آن ها از داخل یا زیر دیوارها است باید در برابر شکستگی محافظت شود.
- ارتفاع مجاز در نصب سر لوله های فاضلاب دستشویی و آشپزخانه ۴۰ سانتی متر از کف انجام شود.
- لوله کشی هواکش برای خروج گازها از چاه به بالا ترین نقطه یاختمان باید ادامه داشته باشد.
- دریچه های بازدید باید در فضایی قرار گیرد که امکان دسترسی به آن در هر لحظه اماکن پذیر باشد.
- لوله کشی آب باران و هر نوع فاضلاب دیگر نباید به هیچ وجه باهم در یک چاه ریخته شود.
- قبل از خرید هر گونه مصالح و لوازم مصرفی باید از کارفرما سوال های لازم را پرسید.
- بعد از نصب توالت ایرانی حتما دهانه ی ورودی فاضلاب پوشانده شود تا پایان تمام شدن پروژه.